Tâm điểm vĩ mô tháng 3: Đầu tư công, tăng trưởng tín dụng còn chậm, rủi ro thuế quan với Mỹ

Trong tháng 3, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến nhanh và khó đoán định, ông Trump đưa ra hàng loạt chính sách thuế như: Tuyên bố áp thuế nhập khẩu với hàng hoá Trung Quốc, Mexico, Canada, áp thuế với các mặt hàng nhôm, thép,...

Ở trong nước, giải ngân vốn ngân sách nhà nước tăng 21,7% so với cùng kỳ, nhưng mới chỉ đạt 8,5% kế hoạch năm, cho thấy tiến độ vẫn chậm so với yêu cầu. Đồng thời, tăng trưởng tín dụng chậm, tính đến 12/3 đạt 1,24% cho thấy dòng tiền vẫn chưa được bơm ra thị trường nhiều.

Ông Trump và loạt quyết sách

Một trong những yếu tố vĩ mô được cả thế giới quan tâm là tình hình lạm phát của Mỹ bởi nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định lãi suất của Fed, chỉ số USD Index và tác động gián tiếp đến chính sách tiền tệ của loạt ngân hàng trung ương lớn trên thế giới.

Báo cáo do Bộ Lao động Mỹ công bố hôm 12/3 cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng ít hơn dự kiến vào tháng 2 do người tiêu dùng và doanh nghiệp lo ngại về tác động của thuế quan đối với lạm phát.

Cụ thể, CPI tháng 2 chỉ nhích 0,2% so với tháng liền trước và tăng 2,8% so với cùng kỳ năm trước. Kết quả này thấp hơn ước tính lần lượt của các nhà kinh tế tham gia khảo sát của Dow Jones là 0,3% và 2,9%.

Mặc dù Fed vẫn có khả năng giữ nguyên lãi suất tại cuộc họp tháng này, áp lực lạm phát dịu bớt và rủi ro tăng trưởng suy yếu cho thấy ngân hàng trung ương Mỹ đang tiến gần hơn đến việc tiếp tục chu kỳ nới lỏng chính sách tiền tệ.

Một điểm quan trọng nữa là diễn biến thuế quan của ông Trump - Tân Tổng thống Mỹ.Không lâu sau khi bắt đầu nhiệm kỳ cầm quyền thứ hai, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố một loạt biện pháp thuế quan nhằm điều chỉnh mối quan hệ thương mại giữa Mỹ với các đối tác và đồng minh. 

Sau hàng loạt diễn biến áp thuế nhập khẩu với Trung Quốc, Canada và Mexico từ 4/2 rồi lại tuyên bố tạm hoãn một tháng đối với Mexico và Canada còn thuế với Trung Quốc vẫn áp như kế hoạch. Như vậy, kể từ 4/3, hàng hóa từ ba đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ sẽ chịu thuế 10 - 25%. Bên cạnh đó, toàn bộ hàng Trung Quốc chịu thêm 10%, nâng tổng mức thuế bổ sung lên 20%.

Ngày 20/3, Nhà Trắng thông báo sẽ áp dụng mức thuế quan cao vào ngày 2/4 tới khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế đối ứng với từng quốc gia. AFP cho biết, Tổng thống Donald Trump từng hứa sẽ áp dụng thuế đối ứng với cả đồng minh và đối thủ cạnh tranh của Mỹ từ ngày 2-4 tới, tuy nhiên, thông tin chi tiết về kế hoạch này vẫn chưa được công bố.

Nếu ông Trump chính thức áp thuế đối ứng, đây sẽ là một diễn biến vĩ mô không thể bỏ qua bởi nó sẽ tác động đến cả thị trường tài chính thế giới và Việt Nam.

Đầu tư công vẫn chậm

Về tình hình vĩ mô trong nước, hoạt động sản xuất suy giảm trong 2 tháng đầu năm 2025 theo thước đo PMI nhưng phục hồi nhẹ dựa trên mức tăng của chỉ số sản xuất công nghiệp. Hoạt động sản xuất điện tăng trưởng không tương ứng với tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo.

Tăng trưởng bán lẻ dịch vụ cho thấy xu hướng tích cực hơn so với bán lẻ hàng hoá; áp lực lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát. Doanh nghiệp FDI hiện hữu cũng đang tăng cường mở rộng đầu tư, trong khi giải ngân vốn đầu tư công vẫn chậm so với yêu cầu.

Trong hai tháng đầu năm, vốn FDI đăng ký điều chỉnh tăng thêm là 4,18 tỷ USD, gấp 6 lần cùng kỳ. Trung Quốc dẫn đầu về số dự án và vốn đăng ký khoảng 679,9 triệu USD, chiếm 31% tổng vốn đăng ký mới.

Theo ước tính của Cục Thống kê, giải ngân vốn ngân sách nhà nước tăng 21,7% so với cùng kỳ, nhưng mới chỉ đạt 8,5% kế hoạch năm, cho thấy tiến độ vẫn chậm so với yêu cầu.

Diễn biến các chỉ tiêu thống kê trong 2 tháng đầu năm 2025 mặc dù có cải thiện so với cùng kỳ nhưng vẫn chưa đạt được kỳ vọng về mục tiêu tăng trưởng GDP 8%. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước sẵn sàng bổ sung thanh khoản cho hệ thống, kiểm soát biến động lãi suất và tỷ giá tích cực trong các tháng đầu năm.

Rủi ro thương mại với Mỹ

Hiện tại, Mỹ vẫn là thị trường tăng trưởng mạnh nhất của Việt Nam trong hai tháng đầu năm 2025 và nhập khẩu hàng hoá tại Mỹ dự kiến vẫn tăng trưởng cho đến tháng 6/2025. Tuy nhiên, nếu Việt Nam không hướng đến cân bằng thương mại với Mỹ thì rất khó để tránh rủi ro chính sách áp thuế của ông Trump.

Việt Nam đã thể hiện thiện chí trong việc điều chỉnh cơ cấu nhập khẩu, đặc biệt tăng cường mua các mặt hàng nông sản như bông, đậu nành, hạt cây từ Mỹ, cũng như mở rộng nhập khẩu máy bay Boeing và khí đốt LNG.

Động thái này nhằm hỗ trợ cân bằng thương mại song phương và giảm nguy cơ bị áp đặt các biện pháp thuế quan mới song song với việc tăng cường kiểm soát xuất xứ hàng hoá.

Trong tháng 3, Bộ trưởng Công Thương Việt Nam cũng đã gặp Trưởng Đại diện Thương mại Mỹ để thảo luận các giải pháp thúc đẩy hợp tác thương mại hai bên. Tại cuộc gặp, Trưởng Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết chính sách thương mại mới của Mỹ được thiết kế thuần túy nhằm mục tiêu thúc đẩy hơn nữa thương mại và đầu tư, bảo vệ an ninh kinh tế, an ninh quốc gia và người lao động Mỹ; không nhằm gây phương hại tới các nước đối tác.

"Tuy nhiên, trong trao đổi thương mại, các bên phải đạt được lợi ích kinh tế tương xứng; theo đó Việt Nam cần có giải pháp mạnh mẽ hơn nữa nhằm mở cửa thị trường và cải thiện cán cân thương mại trong thời gian tới", phía Mỹ nhấn mạnh.

Điều này cho thấy, Việt Nam cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa môi trường kinh doanh công bằng, bền vững thông qua việc chủ động rà soát, xem xét loại bỏ các rào cản thương mại, gây cản trở cho hoạt động đầu tư kinh doanh. Đồng thời, xây dựng cơ chế kiểm soát hiệu quả các hoạt động gian lận thương mại, gian lận nguồn gốc xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, nếu không rủi ro bị áp thuế quan là hoàn toàn có thể xảy ra.