Ngành ô tô bơi trong dòng xoáy

Động cơ đốt trong lao đao

Thị trường ô tô trong nước ảm đạm ngay trong những tháng đầu năm. Savico - một trong những đơn vị lớn phân phối xe tại Việt Nam, cho biết trong ba tháng đầu năm, nguồn cung dồi dào song sức mua chậm khiến giá trị hàng tồn kho tăng mạnh. 

Hay như Haxaco, doanh nghiệp phân phối Mercedes-Benz tại Việt Nam, nói rằng doanh thu thấp kỷ lục với số lượng xe bán rất thấp, có thời điểm chỉ bán được 5 xe.

Thời điểm ấy, ông Đỗ Tiến Dũng, Chủ tịch Haxaco, cho biết "tất cả các đại lý xe của Việt Nam đều lỗ nặng, những xe sang hầu như không bán được”. Người đứng đầu Hàng Xanh thừa nhận với cổ đông rằng thời điểm này thị trường đang khó khăn, càng bán càng lỗ.

Trong bối cảnh thị trường ô tô sụt giảm mạnh, các doanh nghiệp đều đưa ra chương trình ưu đãi nhằm khuyến khích người tiêu dùng mua ô tô. Theo Bộ Công Thương, nếu chỉ dựa vào nguồn lực và giải pháp kích cầu riêng lẻ của từng doanh nghiệp sẽ không tạo được sức bật cho thị trường tăng trưởng trở lại.

“Chúng tôi thiết tha kiến nghị Chính phủ xem xét giải pháp hỗ trợ khẩn cấp cho doanh nghiệp, cho phép doanh nghiệp được gia hạn thời gian nộp thuế tiêu thụ đặc biệt”, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam, viết trong văn bản gửi Bộ Công Thương đầu tháng 3. 

Hiệp hội cho biết áp lực lên dòng tiền của doanh nghiệp đang rất căng thẳng và giải pháp giảm lệ phí trước bạ hay lùi thời hạn nộp thuế sẽ mang lại hiệu quả tức thì cho hoạt động của doanh nghiệp ngành ô tô.

Trong giai đoạn 2020 - 2022, Việt Nam đã có hai lần giảm lệ phí trước bạ đối với ô tô lắp ráp trong nước. Hiệp hội đánh giá sau khi giảm 50% lệ phí trước bạ ở hai đợt này, doanh số ô tô đều tăng mạnh so với xe nhập khẩu.

Con số trung bình tăng khoảng 30 - 60% so với các tháng không áp dụng chính sách hỗ trợ.

Cuối tháng 6, Chính phủ quyết định giảm 50% lệ phí trước bạ đối với ô tô sản xuất trong nước, bắt đầu từ 1/7 và kết thúc vào 1/1 năm sau. Khác với hai lần trước, trong đợt giảm phí trước bạ thứ ba này, thị trường đã phản hồi khá yếu ớt. Kết thúc tháng đầu tiên áp dụng, doanh số bán xe tuy tăng nhẹ 4% so với tháng 6 nhưng vẫn giảm 18% so với cùng kỳ năm ngoái.

Sức cầu yếu khiến nên bất chấp lệ phí trước bạ giảm hay các đợt giảm giá sâu từ hãng và đại lý, doanh số ô tô các tháng sau đó vẫn èo uột và thấp hơn so với cùng kỳ. 

11 tháng đầu năm, toàn thị trường đạt hơn 263.000 xe bán ra, giảm gần 30% so với năm ngoái. Trong đó, xe lắp ráp trong nước giảm 25% và xe nhập khẩu giảm 34%.

Trong bức tranh có màu xám là chủ đạo này cũng xuất hiện một số gam màu tươi vào những tháng cuối năm, cho thấy hy vọng về sự phục hồi. Trong đó, Toyota - một trong ba thương hiệu xe có thị phần lớn tại Việt Nam, ghi nhận doanh số tăng mạnh gần 1.800 xe so với tháng trước.

Hay TC Motor, đơn vị lắp ráp và phân phối dòng xe Hyundai, cũng ghi nhận tín hiệu doanh số khởi sắc. Theo phản ánh, một số mẫu xe lắp ráp trong nước như Kia Seltos, Mazda CX-5, Kia K3, Hyundai Santafe, Hyundai Tucson… còn ghi nhận tình trạng khan hàng cục bộ, dẫn tới tăng giá nhẹ.

Với những chỉ báo này, kỳ vọng thị trường ô tô sẽ “ấm” dần lên trong thời gian tới và giảm bớt khó khăn cho các doanh nghiệp trong ngành sau nhiều tháng ảm đạm. Hiện tại, lãi suất cho vay tiêu dùng cũng đã giảm nhiệt so với năm ngoái, tạo thêm điều kiện cho người dân sẵn sàng vay mua xe.

Ô tô điện tìm chỗ đứng

Khác với thị trường ô tô dùng động cơ đốt trong, các doanh nghiệp xe điện tại Việt Nam có một năm với nhiều dấu mốc quan trọng ở cả thị trường trong và ngoài nước.

Mở đầu bằng việc VinFast bắt đầu bán ô tô tại Mỹ từ tháng 3 năm nay. Số xe nằm trong lô xe điện xuất sang Mỹ vào cuối năm ngoái. Đây là lần đầu một hãng xe nội Việt Nam xuất khẩu sang một trong các thị trường được coi là khó tính bậc nhất.

Tính đến hết tháng 9, VinFast đã bán tổng cộng hơn 2.000 ô tô điện tại Mỹ. Doanh số bán ra đều đặn khiến VinFast tiếp tục xuất khẩu 1.879 xe VF 8 tới Bắc Mỹ trong tháng 4.

Hãng xe của tỷ phú Phạm Nhật Vượng có kế hoạch biến châu Âu thành thị trường nước ngoài lớn nhất trong năm nay khi lên kế hoạch xuất khẩu 3.000 xe sang EU vào quý cuối năm, theo Reuters.

Tháng 7, nhà sản xuất xe điện này cũng khởi công xây dựng nhà máy tại Mỹ trị giá 4 tỷ USD, dự kiến đi vào hoạt động từ năm 2025. Hơn 70 đại lý tại Mỹ đã ngỏ ý muốn hợp tác bán xe.

Những diễn tiến mới này cho thấy VinFast đang trong lộ trình xây dựng nền móng bán ô tô điện ở nước ngoài. 

Tại thị trường trong nước, tổng cộng VinFast đã bán khoảng 20.000 xe điện tính đến hết quý III. Những chiếc taxi điện màu xanh ngọc của ông Phạm Nhật Vượng đã dần quen mắt với những thị dân tại Hà Nội hay TP HCM. Công ty cho biết muốn dùng GSM - đơn vị vận hành đội taxi này, làm công cụ để quảng bá hình ảnh về xe điện với người tiêu dùng trong nước.

GSM đang cố gắng làn sóng xanh hoá trong ngành taxi, trong khi hàng loạt doanh nghiệp hoặc mua hoặc thuê xe điện để đổi mới đội hình. Xu hướng này lan sang cả mảng giao vận, khi các hãng gọi xe công nghệ hai bánh như Grab, Gojek và Be tích cực hợp tác tìm nguồn cung cấp xe điện cho tài xế.

Có thể nói, cuộc đua xanh hoá trong ngành vận tải và giao vận đã được bắt đầu trong năm 2023 và dự kiến có thể mở rộng trong các năm tới khi giá cả được tối ưu hơn, hạ tầng trạm sạc dần hoàn thiện.

Nhu cầu xanh hoá phương tiện giao thông tại Việt Nam lớn đến nỗi các ông lớn ngoại cũng đã nhận thấy tiềm năng của thị trường và có những bước đi đón đầu. 

Chẳng hạn đầu năm nay, liên doanh ô tô Trung Quốc GM - (SAIC - WULING) đã hợp tác với TMT Motors của Việt Nam để mở bán mẫu ô tô điện mini Wuling. Xe được lắp ráp tại nhà máy ở Hưng Yên với công suất 30.000 xe/năm và có thể mở rộng trong tương lai.

Sau một năm thăm dò thị trường, đầu năm nay Hyundai cũng đã chính thức tiến vào mảng kinh doanh xe điện bằng việc phân phối Ioniq 5 tới người tiêu dùng. Mẫu xe được lắp ráp ngay tại Việt Nam. 

Ông lớn Hàn Quốc cũng tuyên bố sẽ tìm kiếm đối tác để phủ các trạm sạc tại 80% tỉnh thành ở Việt Nam trong năm 2024. Nếu đạt được mục tiêu, ô tô điện Hyundai hoàn toàn có thể trở thành đối trọng lớn của VinFast ở thị trường trong nước.

Triển vọng 2024

Bước sang 2024, có thể sẽ vẫn là năm nhiều biến động với các doanh nghiệp ngành ô tô.  Với động cơ đốt trong, bài toán phải giải có lẽ là tình trạng khan hàng. 

Tờ Nikkei Asia cho biết Toyota - nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới, đang ở trong tình thế bất thường khi phải từ chối đơn đặt hàng cho một nửa các mẫu xe của mình tại các đại lý tại Nhật Bản. Nguyên nhân là do những hạn chế về nguồn cung còn tồn đọng kể từ sau đại dịch.

Khan hàng cũng được một số đại lý tại Việt Nam phản ánh trong những tháng cuối năm 2023 đối với một số dòng ăn khách của Hyundai, Mazda,…  Trong trường hợp tình trạng hạn chế nguồn cung lan rộng, vấn đề khan hàng có thể ảnh hưởng tới cả thị trường Việt Nam.

Trong khi đó, xe điện sau một thời gian tăng trưởng nóng lại đang phải đối diện với những lựa chọn không chắc chắn từ người tiêu dùng. 

Tại một cuộc thăm dò gần đây do Yahoo Finance và Ipsos thực hiện, 57% số người Mỹ được hỏi cho biết họ sẽ không chọn xe điện khi mua chiếc xe tiếp theo - có thể là đổi xe mới hoặc tậu thêm chiếc nữa.

Phản ánh của tờ CNBC cho thấy thay vì mua xe thuần điện, người tiêu dùng và các nhà sản xuất đang hướng tới mẫu xe lai giữa động cơ đốt trong và xe điện: Phân khúc hybrid. Những xe có động cơ đốt trong truyền thống kết hợp với công nghệ pin điện, lại đang được xem là một giải pháp hiểu quả hơn ở thời điểm hiện tại.

Các ông lớn như Toyota Motor, Honda và Hyundai đang đẩy mạnh sản lượng và doanh số bán xe hybrid. Điều này phần nào đó sẽ tác động tới kế hoạch kinh doanh ô tô điện của VinFast tại thị trường này.

Trong nước, giá bán và cơ sở hạ tầng cũng sẽ là rào cản ngăn người tiêu dùng phổ thông tiếp cận được với ô tô điện tiêu chuẩn.

Trước những rủi ro kể trên, những số liệu cho thấy Việt Nam vẫn là thị trường tiềm năng cho ngành ô tô. Lần đầu tiên, doanh số ô tô tại Việt Nam đã cán mốc 500.000 chiếc vào năm 2022 - tiệm cận các quốc gia như Indonesia, Thái Lan và Malaysia.

Theo Bộ Công Thương, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế, tốc độ đô thị hóa cao cũng như sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu, dự kiến nhu cầu tiêu thụ ô tô sẽ bùng nổ trong giai đoạn đến năm 2025. 

Dự báo nhu cầu ô tô của Việt Nam năm 2025 trung bình khoảng 800.000 - 900.000 xe và năm 2030 khoảng 1,5 - 1,8 triệu xe.