Ngân hàng đang rơi vào chu kỳ tăng trưởng âm, phải 'gồng' để duy trì lợi nhuận

Ngân hàng rơi vào chu kỳ tăng trưởng lợi nhuận âm

Tại chương trình Bàn tròn đầu tư ngày 2/11, ông Trần Ngọc Báu, Tổng Giám đốc CTCP Dữ liệu và Công nghệ Tài chính WiGroup, lựa chọn phân tích ngành ngân hàng để thể hiện xu hướng chung của thị trường chứng khoán trong quý III. Đây là nhóm ngành ngân hàng đóng góp một tỷ lệ rất lớn vào vốn hóa của toàn bộ thị trường. 

Chuyên gia cho biết trong quý vừa qua, lợi nhuận của nhóm ngân hàng thương mại (NHTM) nhà nước và nhóm NHTM khác đã chịu ảnh hưởng lớn, trong khi các NHTM lớn không chịu ảnh hưởng quá nhiều. Các NHTM nhà nước bao gồm Vietcombank, VietinBank và BIDV trong khi nhóm NHTM lớn gồm 4 đại diện mà MB, Techcombank, ACB và VPBank. 

“Tổng lợi nhuận của thị trường vẫn theo xu hướng ‘downtrend’ từ khoảng quý I/2022 đến bây giờ”, ông nói. 

Ông Báu cũng chỉ ra một tình trạng hiếm khi xảy ra, đó là lợi nhuận ngành ngân hàng giảm ba quý liên tiếp. Trong giai đoạn trước, ngành này từng ghi nhận tốc độ tăng trưởng lên tới hàng chục %. 

Câu chuyện trên đã ảnh hưởng đến giá cổ phiếu ngân hàng và tạo áp lực lên triển vọng thị trường chung do đây là nhóm cổ phiếu với vốn hóa dẫn đầu. “Đâu đó ngành ngân hàng cũng đang rơi vào chu kỳ tăng trưởng âm về lợi nhuận”, chuyên gia nhận định. 

Ngân hàng đang phải "gồng" để duy trì lợi nhuận

Khi bóc tách lợi nhuận ngân hàng, ông Báu cho biết sau một chu kỳ tăng khá mạnh, thu nhập lãi thuần - hoạt động kinh doanh cốt lõi của ngân hàng - đã lập đỉnh và đi xuống. Tình trạng này là do “tỷ suất sinh lời đầu ra của ngân hàng không theo kịp được chi phí vốn” trong bối cảnh ngân hàng "thừa tiền".

Theo số liệu từ Wichart, ở quý III, lợi suất đầu ra của ngành ngân hàng đã tăng lên 8,3% trong khi chi phí vốn tăng mạnh hơn lên 5,15%, khiến cho NIM của ngành giảm về 3,1%, tiếp tục xu hướng giảm từ quý III/2022.

"Mặc dù tổng số tiền cho vay vẫn tăng trưởng (ở mức chậm) nhưng tổng thu nhập giảm vì NIM giảm quá nhanh", ông Báu nói.

Ngân hàng cũng có những hoạt động khác để bổ trợ, giúp bù đắp sự sụt giảm trong thu nhập lãi thuần. Do đó, tổng thu nhập hoạt động (TOI) của ngành ngân hàng nói chung đang đi ngang. 

“Ngân hàng là một trong những ngành hiếm có trên thị trường khi vẫn duy trì được tổng thu nhập hoạt động đi ngang”, ông nói. 

Theo chuyên gia, hai yếu tố giúp tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng đi ngang là hoạt động kinh doanh ngoại hối khi tỷ giá biến động cao và thu nhập từ mua bán trái chứng khoán, chẳng hạn như trái phiếu, cổ phiếu. 

Bóc tách tổng thu nhập hoạt động và chi phí hoạt động của ngành ngân hàng

Ông Tuấn, CEO AFA Capital chia sẻ rằng việc ngân hàng lãi lớn từ hoạt động kinh doanh ngoại hối không phải là điều đáng vui mừng, bởi khoản lãi này sẽ bù trừ cho những khoản lỗ mà doanh nghiệp khác phải chịu khi tỷ giá biến động. 

Về những khoản lãi từ mua bán chứng khoán, ông Báu cho biết khi lãi suất thấp, những tài sản mà ngân hàng nắm giữ như trái phiếu lại tăng giá tốt, hỗ trợ cho hoạt động kinh doanh này. 

Ông Báu cho biết khi thu không tăng được, để không ảnh hưởng tới lợi nhuận, các ngân hàng đang cố gắng hạn chế chi phí. Mặc dù nợ xấu đang tăng, nhưng chi phí dự phòng của hệ thống ngân hàng lại đang có xu hướng giảm.

“Các ngân hàng đang gồng để duy trì lợi nhuận và không ảnh hưởng tới giá cổ phiếu”, chuyên gia nhận xét. “Nhưng mà có gồng đến mấy sẽ đến lúc phải bung ra, phải đưa vào chi phí”. 

Ông dự báo vào quý IV, chi phí hoạt động của ngân hàng sẽ tăng mạnh do yếu tố mùa vụ. “Do đó, nếu tổng doanh thu đầu ra vẫn đi ngang, chưa kể đến việc chi phí dự phòng có thể tăng thì lợi nhuận quý IV sẽ phải thấp hơn quý III rất nhiều”.

Tuy nhiên, nếu so với cùng kỳ, lợi nhuận ngành ngân hàng quý IV có thể sẽ đi ngang hoặc giảm nhẹ, ông Báu dự báo.

NIM có thể phục hồi từ quý IV

Chuyên gia Báu chi ra tình trạng nợ xấu toàn ngành đang tăng lên, trong khi tỷ lệ trích lập dự phòng lại đi xuống. Theo số liệu của WiChart, tính đến cuối quý III, tỷ lệ trích lập dự phòng của toàn ngành ngân hàng chỉ đạt 93,8%, giảm mạnh so với mức trích lập gần 150% ghi nhận hồi quý III năm ngoái.

“Một điều đáng mừng là tổng nợ xấu và nợ tiềm tàng đã không còn tăng. Có thể nợ xấu sẽ lập đỉnh trong khoảng một đến hai quý tới”, ông cho biết. “Tuy nhiên, áp lực dự phòng nợ xấu trong ba quý tới chắc chắn sẽ xuất hiện”.

Để kỳ vọng vào sự phục hồi của ngành ngân hàng, chuyên gia cho rằng cần quan sát vào diễn biến của thu nhập lãi thuần. Kể từ quý IV/2022, thu nhập lãi thuần của toàn ngành ngân hàng vẫn đang trong xu hướng giảm. 

Muốn thu nhập lãi thuần vượt lên, ông Báu cho rằng cần phải chú ý đến biên lãi thuần (NIM). Trong giai đoạn năm 2023, tăng trưởng tín dụng chậm hơn đáng kể, trong khi NIM tụt nhanh khiến cho thu nhập lãi thuần của ngân hàng sa sút. 

Chuyên gia dự phóng rằng trong tương lai, từ một đến hai quý tới, lợi tức trung bình trên tài sản sinh lời (YEA) sẽ bắt đầu có xu hướng giảm, do lãi suất cho vay đi xuống. Đồng thời, chi phí vốn (COF) sẽ giảm mạnh hơn, giúp cho NIM lập đáy trong quý III, hoặc chậm nhất là quý IV.

“Câu chuyện thu nhập lãi thuần từ quý IV trở đi có thể tốt hơn quý III”, ông dự báo.