Mùa đông đang đến với các startup: Làm gì để sống sót?

"Startup ơi, mùa đông đến rồi", ông Nguyễn Hòa Bình, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn NextTech mở đầu những chia sẻ cá nhân về những khó khăn ở tương lai dành cho giới khởi nghiệp, trong bối cảnh nền kinh tế được dự đoán sẽ có nhiều biến động trong thời gian tới. 

"Nhân Hà Nội ngày mưa ngập lụt, Shark nhớ lại cuối năm 2008 cũng có đợt mưa kỷ lục kéo dài, hỏng nhiều xe cộ. Ngay sau đó là khủng hoảng tài chính toàn cầu kéo dài vài năm, khiến startup (đặc biệt là công nghệ) chết la liệt.

May mắn là startup của Shark khi đó vừa đóng xong vòng gọi vốn Series-B từ một quỹ mạo hiểm giai đoạn sớm của SoftBank nên thoát chết và trưởng thành đến bây giờ nhờ tận dụng được sóng hậu khủng hoảng", Shark Bình hồi tưởng lại.

Trước đó, theo công bố, Shark Bình vẫn sẽ là thành viên trong hội đồng đầu tư của Shark Tank Việt Nam mùa 5 và ông vẫn khẳng định mong muốn giúp đỡ startup Việt né tránh thất bại và rút ngắn con đường tiến đến thành công. 

Trước Shark Bình, Y Combinator, vườn ươm khởi nghiệp nổi tiếng ở Thung lũng Silicon đã đưa ra lời khuyên với các nhà khởi nghiệp của họ về một kế hoạch chuẩn bị cho điều xấu nhất sắp xảy ra. 

"Chào các thành viên của YC, trong tuần vừa rồi chúng tôi đã làm việc với rất nhiều startup. Đa phần họ đều tìm lời khuyên cho kế hoạch thay đổi để thích nghi với biến động sắp tới, các câu hỏi đều xoay quanh vấn đề chi tiêu, kế hoạch cho dòng tiền, công tác tuyển dụng cũng như việc gọi vốn trong thời gian tới có thể thành công hay không?", Y Combinator viết trong email gửi tới các startup trong hệ thống. 

Đồng thời YC nêu quan điểm rằng thời kỳ suy thoái kinh tế thường trở thành cơ hội với những người sáng lập startup nếu họ biết nắm bắt, thay đổi tư duy, lên kế hoạch chuẩn bị để đảm bảo rằng công ty sễ sống sót khi "mùa đông" tới.

Không chỉ Y Combinator, Sequoia, một trong những quỹ đầu tư mạo hiểm thành công nhất Thung lũng Silicon cũng lên tiếng cảnh báo một tương lai không mấy tích cực. Chứng kiến các công ty công nghệ mặc dù tăng trưởng vượt bậc trong thời kỳ đại dịch nhưng hiện tại phải "thắt lưng buộc bụng" bằng cách cắt giảm nhân sự hoặc đóng băng tuyển dụng như Netflix, Meta, Uber... Sequoia chỉ ra đây là một cơ hội nhưng phải có sự chuẩn bị kỹ.

“Hãy xem đây là thời điểm mang tới cơ hội đáng kinh ngạc. Bạn chơi đúng bài của mình và bạn sẽ trở thành một thực thể mạnh mẽ", Sequoia viết trong một bản thuyết trình dài 52 trang về bức trang cơ hội và rủi ro của startup trong thời gian tới.

"Liệu cơm gắp mắm" giữa mùa đông

Theo đó, Y Combinator - đơn vị từng "tạo ra" nhiều startup nổi tiếng như Dropbox, Coinbase, Airbnb hay Reddit này đề xuất các công ty khởi nghiệp cắt giảm chi phí và tập trung vào việc mở rộng kế hoạch chi tiêu trong vòng 30 ngày tới.

"Không ai có thể đoán trước được nền kinh tế sẽ trở nên tồi tệ như thế nào, nhưng hiện tại mọi thứ có vẻ không mấy khả quan. Do đó, bạn cần thận trọng trước nước đi tiếp theo nhằm đối phó với tình huống tệ nhất.

Nếu tình hình hiện tại tồi tệ như hai lần suy thoái kinh tế gần nhất, bước chuẩn bị tốt nhất là cắt giảm chi phí và mở rộng kế hoạch chi tiêu trong vòng 30 ngày tới. Mục tiêu mặc định của bạn là phải tồn tại", YC lưu ý. 

Trong bối cảnh hỗn loạn như hiện tại, những cảnh báo của YC đều có cơ sở. Năm ngoái, giá trị vốn hóa của Netflix là 300 tỷ USD, đứng đầu lĩnh vực và vượt lên trên cả những ông lớn như Disney (290 tỷ USD)...

Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, cổ phiếu Netflix đã giảm 67% so với hồi đầu năm. Kể từ phiên giao dịch thảm họa hồi cuối tháng 4, sau khi gã khổng lồ streaming này công bố mất 200.000 khách hàng có trả phí trong báo cáo quý I, giá cổ phiếu của Netflix tiếp tục chìm trong sắc đỏ. Hiện tại giá trị vốn hóa của Netflix là 86,72 tỷ USD. 

Nhiều chuyên gia lo ngại rằng Netflix có thể trở thành cổ phiếu hoạt động kém nhất năm 2022 trong hai chỉ số công nghệ S&P 500 và Nasdaq 100. 

“Netflix đã phá vỡ ánh hào quang của lĩnh vực truyền hình thu phí truyền thống, nơi từng tạo mức lợi nhuận khủng thu hút rất nhiều nhà đầu tư. Tuy nhiên, có thể Netflix đã đánh giá thấp các thách thức ở thời điểm hiện tại, nhất là khi thị trường vốn ngừng hỗ trợ, còn FED thì dừng tung ra các gói kích thích kinh tế’’, ông Bill Smead, Giám đốc đầu tư tại Smead Capital Management nhận định. 

Trong trường hợp startup không đảm bảo được kế hoạch sử dụng tiền trong thời gian tới hoặc nguồn vốn mới từ các nhà đầu tư, YC khuyên các founder nên lập tức "quy hoạch" lộ trình nước bước cho tương lai ngay lập tức.

"Bất kể khả năng gọi vốn của bạn như thế nào, bạn có trách nhiệm đảm bảo công ty của mình sẽ tồn tại trong trường hợp bạn không thể huy động tiền trong 24 tháng tới. Startup cần hiểu rằng việc hoạt động kém hiệu quả trên thị trường công của các công ty công nghệ ảnh cũng hưởng đáng kể đến hoạt động đầu tư của VC (quỹ đầu tư mạo hiểm). Các nhà đầu tư mạo hiểm sẽ gặp khó khăn hơn nhiều trong việc huy động tiền và các LP (đối tác) của họ cũng sẽ thắt chặt giám sát nguồn tiền đầu tư", Y Combinator cảnh báo.

Startup cần phải hiểu trong thời kỳ suy thoái kinh tế, ngay cả quỹ VC nhiều tiền nhất cũng hạn chế giải ngân vốn, trong khi quỹ nhỏ hơn thì chọn giải pháp ngừng đầu tư hoặc thậm chí là ngừng hoạt động. Kết quả của hiện tượng này là mức định giá sẽ thấp hơn và startup sẽ gặp cạnh tranh trong quá trình gọi vốn. Đáng nói, trong trường hợp này, các nhà đầu tư cũng chọn giải dồn tiền vào các startup hoạt động tốt nhất của họ, như vậy tiền dành cho các startup mới sẽ bị cắt giảm.

Ngoài ra, YC đưa ra lời khuyên rằng các nhà đầu tư vẫn làm việc hằng ngày nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc tiền vốn được giải ngân nhiều hơn. Điều này có thể khiến startup ngộ nhận nhà đầu tư đang làm việc tích cực nhưng thực tế thì không phải vậy.

Tồn tại là điều quan trọng nhất! Thị phần, dòng vốn có hay không không quan trọng

"Hãy đặt câu hỏi rằng nếu bạn có thể gọi vốn trong môi trường bình thường thì giữa thời điểm dông bão, bạn sẽ phải làm gì để tiếp tục làm được điều đó?", email của YC nêu vấn đề với những startup trên 5 năm tuổi.

Trong trường hợp startup lên kế hoạch huy động tiền trong 6-12 tháng tới, rất có thể họ sẽ phải thực hiện điều đó giữa đỉnh cao của thời kỳ suy thoái.

"Hãy nhớ rằng cơ hội thành công của bạn là cực kỳ thấp ngay cả khi công ty của bạn đang hoạt động tốt. Chúng tôi khuyên bạn nên thay đổi kế hoạch của mình. Hãy nhớ rằng nhiều đối thủ cạnh tranh của bạn sẽ không lập kế hoạch tốt, duy trì mức độ đốt tiền cao, và chỉ nhận ra rằng họ sẽ gặp khó khăn khi họ cố gắng gọi thêm tiền trong vòng tiếp theo.

Bạn thường có thể giành được thị phần đáng kể trong thời kỳ suy thoái kinh tế bằng cách giữ cho startup tồn tại", YC khuyên các nhà sáng lập phải đề cao sự tồn tại của startup lên hàng đầu, thay vì tìm kiếm cơ hội mở rộng thị phần.

Theo CNBC, thị trường chứng khoán đã chao đảo trong những tháng gần đây do lo ngại lạm phát, chiến sự ở Ukraine cũng như các vấn đề về chuỗi cung ứng và động thái tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Sequoia chỉ ra Nasdaq có mức giảm điểm lớn thứ ba trong 20 năm và nhiều cổ phiếu tăng trưởng cao trong hai năm đại dịch đang mất giá.

“Môi trường vĩ mô đang xấu đi, nhanh hơn cả tốc độ mà chúng tôi dự đoán”, CEO Snap Evan Spiegel đưa ra cảnh báo trong một bức thư gửi nhân viên. Sau cảnh báo trên, cổ phiếu công ty này đã giảm 43%.  

Trong khi đó, Sequoia đánh giá: “Kỷ nguyên cho sự phát triển vượt bậc bằng mọi giá sẽ nhanh chóng kết thúc. Nó có thể không chuyển thành giá trị của bạn trong một sớm một chiều, nhưng trong trung và dài hạn, sự tăng trưởng có kỷ luật, bền vững luôn được đánh giá cao và có ý nghĩa thực sự.” 

Quỹ đầu tư này cũng cảnh báo các quỹ đầu cơ chéo, vốn đã thâm nhập vào thị trường tư nhân và đầu tư mạo hiểm trong những năm gần đây, đang “có xu hướng khắc phục vết thương trong các danh mục đầu tư công đã bị ảnh hưởng nặng nề”.  

Bất chấp tương lai khắc nghiệt, Sequoia cũng vẽ ra bức tranh triển vọng về cơ hội cho những người sáng lập kiên cường. Theo đó, VC này lấy dẫn chứng về Cisco sau sự cố năm 1981, Google và PayPal sống sót sau vụ phá sản dot-com, Airbnb thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính và DoorDash điều hướng để tồn tại trong đại dịch.

Sequoia cho rằng người chiến thắng là những người sẵn sàng đương đầu với những thách thức mà “có thể đã bị che đậy trong quá trình phát triển và bóp méo của vốn tự do trong hai năm qua”. Đại diện Sequoia nói: “Cuộc chơi trở nên khó khăn hơn thì sẽ có lợi cho những loại người tận dụng tối đa cơ hội này”.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phùng Tuấn Đức, CEO Gojek nói: "Không phải mùa đông đang tới mà bây giờ đã là mùa đông rồi! Giữa bối cảnh hiện tại, khi chiến tranh rồi đến giá dầu tăng chóng mặt, chúng tôi định hướng công ty tập trung làm sao để kinh doanh có lãi chứ không chạy theo chính sách đốt tiền để giành lấy thị phần nữa. Gojek từ trước đến nay vẫn tự hào là công ty ít đi gọi vốn nhất nên 'con nhà nghèo' thì phải biết thận trọng trong từng nước đi".