Lý do Thaco tiếp quản HAGL Agrico và những khó khăn đằng sau sự khát vốn của 'bầu' Đức

Cuối năm 2020, nhiều tin đồn cho rằng ông Đoàn Nguyên Đức ("bầu" Đức) sẽ rút khỏi CTCP Nông nghiệp Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai (HAGL Agrico - Mã: HNG) khi loạt nhân sự dưới thời "bầu" Đức rút lui trong khi CTCP Ô tô Trường Hải (Thaco) lại gấp rút đưa người vào.

Sau đó, câu chuyện đã được sáng tỏ khi tại Đại hội đồng cổ đông bất thường đầu năm 2021 "bầu" Đức chính thức rút khỏi vị trí Chủ tịch của HAGL Agrico, nhường sân cho ông Trần Bá Dương, Chủ tịch HĐQT của Thaco.

Đồng thời, từ ngày 8/1, HAGL Agrico cũng không còn là công ty con của CTCP Hoàng Anh Gia Lai (HAGL - Mã: HAG). 

Câu chuyện HAGL Agrico về tay Thaco được được đồn đoán thời điểm đó song chưa mấy nhà đầu tư thực sự hiểu rõ câu chuyện phía sau vì sao Thaco lại nhanh chóng tiếp quản HAGL Agrico còn "bầu" Đức lại rút khỏi "hạt nhân" chính trong giấc mơ nông nghiệp của mình.

Thaco bất đắc dĩ phải tiếp quản HAGL Agrico từ HAGL

Thaco chính thức hợp tác với HAGL Agrico kể từ năm 2018. Thời điểm đó, HAGL Agrico đã bị mất thanh khoản nghiêm trọng, không còn khả năng trả nợ gốc và lãi vay đến hạn, 100% vườn cọ dầu bỏ hoang phế, hơn 50% vườn cây cao su bị còi cọc, hư hại còn các vườn cây ăn trái ở giai đoạn trồng thử nghiệm bị sâu bệnh, xuống cấp, năng suất kém.

Trong tình hình khó khăn về tài chính, Thaco đã sở hữu 35% cổ phần của HNG, tương đương 3.890 tỷ đồng và bắt tay vào cơ cấu tài chính thông qua việc mua nợ, mua công ty con.

Năm 2020, Thaco tiếp tục hỗ trợ cho HAGL Agrico vay tổng số tiền 6.274 tỷ đồng để tiếp tục đầu tư trồng mới, mà tập trung là chuối, các loại cây ăn trái khác (xoài, dứa).

Tuy nhiên, phía Thaco cho biết các nông trường chưa có quy hoạch tổng thể, chưa đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dẫn đến tình trạng thiếu nước tưới và điện vào mùa nắng, ngập úng trong mùa mưa, hệ thống giao thông chưa đáp ứng sản xuất và logistics. 

Năng suất, sản lượng và chất lượng chuối, trái cây khác còn thấp do thiếu phân bón, thiếu nhân công và kỹ thuật, nhiều vườn cây bị dịch bệnh. Diện tích khai thác và sản lượng mủ cao su đạt thấp do các vườn cây không được chăm sóc trong thời gian dài. 

Đến giữa năm 2020, HAGL Agrico đã bị thiếu hụt dòng tiền để thanh toán các khoản nợ đến hạn, thiếu tiền mua vật tư chăm sóc và đầu tư cho các hạ tầng kỹ thuật quan trọng là nước và điện. Tại Campuchia nhiều vườn cây bị xuống cấp nghiêm trọng. 

Trước thực trạng đó, ban lãnh đạo HAGL Agrico và HAGL đã nhiều lần họp với Thaco để tìm giải pháp giải quyết các khó khăn với phương án đề ra là CTCP Nông nghiệp Trường Hải (Thagrico, công ty thành viên của Thaco) mua tiếp 4 công ty sở hữu các phần đất tại Campuchia và tại Đắk Lắk, Gia Lai với diện tích đất 20.744 ha và giá tiền là 9.095 tỷ.

Đồng thời bán lại toàn bộ cổ phần cho HAGL Agrico và đơn vị này còn nợ lại Thaco số tiền hơn 2.600 tỷ đồng (không trả lãi và hoàn trả từng phần trong 3 năm) và sở hữu phần đất còn lại tổng diện tích 35.749 ha (Bắc Campuchia 8.373 ha và tại Lào là 27.376 ha).

Phương án này chia sẻ hoạt động sản xuất nông nghiệp giữa Thagrico và HAGL Agrico về diện tích cũng như địa bàn, đồng thời giải quyết được khó khăn cấp bách là cứu lấy vườn chuối. 

Điều này đã giúp HAGL Agrico năm 2020 ghi nhận lợi nhuận 931 tỷ đồng và bù với khoản lỗ trong sản xuất kinh doanh ước khoảng 910 tỷ đồng để công ty có lãi, tránh bị hủy niêm yết và cũng giảm nợ.

Tuy nhiên, phía HAGL và HAGL Agrico không thỏa thuận được với ngân hàng về thanh toán nợ để lấy giấy tờ đất của 4 công ty trên đang là tài sản thế chấp nợ của hai đơn vị để giao cho Thaco nên Thaco bất đắc dĩ phải tiếp quản luôn HAGL Agrico từ HAGL thông qua việc tăng vốn cho HAGL Agrico để cấn trừ nợ và có vốn để đơn vị này tiếp tục đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh trong giai đoạn 2021 - 2023. 

Còn nợ Thagrico gần 7.300 tỷ tính tới cuối tháng 5

Ngày 8/1, Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) bất thường của HAGL Agrico họp để thông qua việc phát hành cổ phiếu để hoán đổi các khoản nợ 5.500 tỷ đồng với Thagrico và thanh toán các khoản nợ đến hạn 1.914 tỷ đồng, trong đó nợ với các công ty liên quan của HAGL là 703 tỷ đồng.

Tuy nhiên, theo Luật chứng khoán mới năm 2021 thì việc phát hành cổ phiếu để hoán đổi nợ chưa thực hiện được vì phải được ĐHĐCĐ thông qua cáo cáo tài chính năm 2020 đã được kiểm toán. 

Do đó, việc tăng vốn theo ĐHĐCĐ cất thường không thực hiện được do thiếu vốn. Phía Thaco cho biết Thagrico đã cho HAGL Agrico vay thêm 1.004 tỷ đồng, tổng nợ Thagrico đến 31/5/2021 là 7.278 tỷ đồng. 

Tại ĐHĐCĐ thường niên của HAGL Agrico ngày 4/6, cổ đông đã thông qua việc vốn điều lệ tăng thêm 7.415 tỷ đồng thành 18.500 tỷ đồng; dự kiến nợ giảm 7.400 tỷ đồng, tổng nợ còn lại là 8.574 tỷ đồng.

Khi mảng nông nghiệp vẫn chưa được đi đúng hướng cùng lọat khó khăn từ thiếu vốn, HAGL Agrico dự kiến lỗ 84 tỷ đồng và doanh thu năm 2021 đạt 1.465 tỷ đồng và được cổ đông thông qua tại ĐHĐCĐ thường niên chiều 4/6.