Chính phủ Mỹ thu thuế cao kỷ lục, ngân sách bất ngờ thặng dư hàng trăm tỷ USD, tiền chảy về từ đâu?

Tháng 4 vừa qua, tiền lương trung bình của tất cả lao động Mỹ là khoảng 31,85 USD/giờ, tăng 5,5% so với cùng kỳ 2021. Trong khoảng một thập kỷ trở lại đây, tiền lương tại Mỹ tăng đều đặn với tốc độ từ 2 đến 6%, ngoại trừ giai đoạn bất thường vào những tháng đầu 2020 khi đại dịch khởi phát.

Trong khi đó, chính phủ liên bang Mỹ lại vừa nhận được khoản “tăng lương” khủng vào tháng 4 khi tổng thu ngân sách nhảy vọt lên mức 864 tỷ đồng, cao chưa từng thấy từ trước đến nay.

Biểu đồ bên dưới cho thấy thu ngân sách của Mỹ mang tính mùa vụ rõ nét. Dòng tiền chảy vào trong tháng 4 mạnh hơn hẳn so với các tháng còn lại trong năm do tháng 4 là mùa kê khai và nộp thuế ở Mỹ.

Tuy nhiên, yếu tố mùa vụ này cũng không đủ để giải thích cho sự đột biến của tháng 4/2022. Thu ngân sách tháng 4 vừa qua cao gấp 2,7 lần so với tháng liền trước và cao gấp đôi tháng 4/2021.

Nguồn thu nhảy vọt trong tháng 4, còn các khoản chi không thay đổi nhiều đã giúp cho cân đối ngân sách chính phủ Mỹ cải thiện đáng kể. Trong 7 tháng đầu niên độ tài chính 2022 (từ đầu tháng 10/2021 đến hết tháng 4/2022), Mỹ chỉ thâm hụt ngân sách 360 tỷ USD, giảm 81% so với cùng kỳ niên độ trước và là mức thấp nhất kể từ niên độ 2017.

Chỉ tính riêng tháng 4/2022, chính phủ Mỹ có thặng dư 308 tỷ USD. Ngày 1/5 năm nay rơi vào Chủ nhật nên một số khoản chi tiêu của chính phủ được đẩy lên sớm hơn so với thông thường và tính vào tháng 4.

Theo ước tính của Trung tâm Chính sách Lưỡng đảng (BPC), nếu không có sự chuyển dịch của các khoản chi này, thặng dư ngân sách tháng 4 sẽ còn cao hơn nữa, đạt 373 tỷ USD.

Thu nhập trung bình của mỗi người dân Mỹ chỉ tăng khoảng 5-6% so với một năm trước, không đủ để bù đắp mức lạm phát trên 8%, thế nhưng chính phủ Mỹ lại đột nhiên "ăn nên làm ra". Vậy nhân tố nào đã khiến cho nguồn thu của chính phủ Mỹ tăng sốc tới vậy?

Những xáo trộn trong đại dịch

Mùa thu thuế hàng năm tại Mỹ là tháng 4. Tuy nhiên vào tháng 4/2020, COVID-19 đang bùng phát mạnh mẽ, đất nước cờ hoa phải phong tỏa nghiệm ngặt, không khí căng thẳng bao trùm. Hạn chót để nộp thuế được hoãn từ 15/4 thành 15/7. Biểu đồ bên dưới cho thấy thu ngân sách tăng mạnh vào tháng 7/2020 là vì quyết định gia hạn này.

Sang năm 2021, chính phủ Mỹ tiếp tục gia hạn thời gian nộp thuế thu nhập cá nhân. Kết quả là thu ngân sách không tăng sốc trong tháng 4 như trước dịch mà được dàn ra tương đối đều trong ba tháng 4, 5 và 6. Đến 2022, hoạt động nộp thuế quay lại như thường lệ và tập trung vào tháng 4.

Xáo trộn trong thời gian nộp thuế là một trong những lý do khiến cho khiến cho thu ngân sách trong tháng 4/2022 cao gấp nhiều lần cùng kỳ năm ngoái.

Tín hiệu chốt lời từ Fed

Thu ngân sách của chính phủ Mỹ gồm những nguồn nào, và khoản nào tăng nhiều nhất?

Vào tháng 4 của các năm trước dịch COVID-19, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) thường chiếm khoảng 60% tổng thu của chính phủ Mỹ, thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đóng góp 8-13%.

Trong tháng 4 của hai năm 2020 và 2021, do những xáo trộn về thời gian nộp thuế như nói ở trên, thu từ thuế TNCN chỉ còn tỷ trọng dưới 50%.

Bước sang năm 2022, đóng góp của thuế TNCN nhảy vọt lên thành 69% và tăng gần 400 tỷ USD so với cùng kỳ 2021, đồng thời cao hơn nhiều so với các năm trước dịch, như thể hiện trong thống kê dưới đây. Thu từ thuế TNDN ổn định ở dưới 100 tỷ USD, thu từ các loại thuế an sinh xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, quỹ hưu trí, … không năm nào quá 150 tỷ USD.

Doanh thu từ thuế TNCN nhảy vọt trong khi thu nhập từ tiền lương của người lao động Mỹ không có thay đổi gì đột biến.

Một giả thiết có thể giải thích cho hiện tượng bất thường này là nhiều nhà đầu tư cá nhân đã bán tháo cổ phiếu khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát đang ở vùng đỉnh 40 năm. Khi chốt lời khoản đầu tư, các cá nhân sẽ phải nộp thuế cho chính phủ.

Tháng 3/2022, Fed tăng lãi suất 25 điểm cơ bản, lần đầu tiên kể từ cuối 2018. Trước đó, Fed đã nhiều lần ra tín hiệu cần phải thắt chặt tiền tệ để kìm hãm đà tăng của giá cả.

Các chỉ số chứng khoán Mỹ như Dow Jones và S&P 500 lập đỉnh trong những phiên đầu tháng 1/2022 rồi liên tục trượt dốc khi nhà đầu tư chốt lời.

Riêng trong tháng 4, chỉ số thiên về công nghệ Nasdaq Composite cắm đầu 13,3%, S&P 500 mất 8,8% còn Dow Jones giảm 4,9%. Dù vô tình hay cố ý, Fed có thể đã gián tiếp giúp cho chính phủ Mỹ kiếm đậm trong tháng 4 vừa qua.