Ông Nguyễn Quang Thuân: Vốn là vấn đề lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là tư nhân

Bàn về câu chuyện phát triển doanh nghiệp tư nhân tại Hội thảo Khoa học ‘Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế’ do Hội Doanh nhân Tư nhân Việt Nam tổ chức sáng 26/5, nhiều đại biểu cho rằng để phát triển khu vực này cần tăng khả năng tiếp cận vốn và đất đai cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp gặp khó khăn lớn về vốn

Theo ông Nguyễn Quang Thuân, Nhà sáng lập kiêm Chủ tịch HĐQT Fiingroup, Chủ tịch HĐQT Công ty xếp hạng đánh giá tín nhiệm FiinRatings vốn vấn đề lớn nhất của Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực doanh nghiệp tư nhân, từ các dự án lớn hàng chục tỷ đồng cho đến hàng trăm tỷ đồng vẫn là vấn đề vốn.  

Để góp phần triển khai các giải pháp trong nghị quyết 68 mà Bộ Chính trị vừa ban hành cũng như tăng khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp, ông Thuân nêu ra 4 nhóm đề xuất chính.

Một là, phải có sản phẩm tài chính – vốn mới, ngoài ngân hàng, bởi Việt Nam đabng quá lệ thuộc vào ngành ngân hàng dẫn đến nhiều hệ lụy.

Hai là, phải phát triển cơ sở nhà đầu tư tổ chức. Hiện nay, trên thị trường chứng khoán, bất động sản hay các quỹ,  nhà đầu tư tổ chức vẫn rất yếu. Đây là điểm mấu chốt để khai thông dòng vốn dài hạn cho khu vực tư nhân. Nếu không có vốn dài hạn, thì doanh nghiệp đi huy động rất khó.

Ba là, nếu đã nói đến vốn, vay vốn người khác, thì phải minh bạch. Đây là yêu cầu tất yếu và bốn là, phải phát triển các mô hình mới.

Chủ tịch Fiingroup đề xuất hiện nay, Luật Kinh doanh bảo hiểm mới có đề cập đến việc cho doanh nghiệp bảo hiểm làm quản trị tín dụng nhưng hiện chưa có nghị định hay thông tư hướng dẫn.

"Khách hàng của chúng tôi rất nhiều, họ loay hoay tìm cách thoát lệ thuộc vào ngân hàng. Nếu muốn vậy thì phải đa dạng hóa sản phẩm. Không cần sửa luật, chỉ cần nghị định, thông tư hướng dẫn là được", ông Thuân cho biết.

Để doanh nghiệp thoát khỏi lệ thuộc ngân hàng, cần đẩy mạnh mô hình chấm điểm tín dụng độc lập. Đặc biệt là đánh giá để tạo cơ sở thứ ba, thay vì chỉ dựa vào CIC hay bản thân các ngân hàng thương mại.

Về tín dụng xanh và tài chính xanh, ông Thuân cho biết, hiện tại chúng ta có chương trình hỗ trợ giảm lãi suất cho tín dụng xanh nhưng mức lãi suất vẫn phụ thuộc vào rủi ro của dự án, của doanh nghiệp. Giải pháp hiệu quả hơn là tín dụng xanh hay trái phiếu xanh cần được ưu đãi về chỉ số an toàn.

Ông lấy ví dụ: "Tín dụng xanh thường dài hạn, thì có thể cho hệ số rủi ro thấp hơn, hoặc loại khỏi các hạn chế về việc dùng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn. Hoặc thực hiện như Trung Quốc: Nếu trái phiếu được dán nhãn xanh thì được repo (cầm cố) và xếp hạng tín nhiệm từ mức AA trở lên".

Chủ tịch Fiingroup đánh giá các giải pháp mang tính thị trường sẽ hiệu quả hơn chỉ đạo hệ thống ngân hàng giảm lãi suất, vì “xanh” không làm một doanh nghiệp khỏe hơn.

Một điểm nữa, về Quỹ tín dụng phát triển doanh nghiệp và Quỹ bảo lãnh trái phiếu, ông Thuân chỉ ra có doanh nghiệp đề xuất sẽ đầu tư tối thiểu 100 triệu USD làm vốn mồi để cùng các tổ chức quốc tế triển khai bảo lãnh trái phiếu và tăng tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng hiện tại, nếu làm trong nước thì không có cơ sở pháp lý. "Nếu nguồn vốn xanh cho doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ làm qua quốc tế thì là điều rất đáng tiếc", ông Thuân đánh giá.

Bên cạnh đó, còn rất nhiều vấn đề khác như việc nâng hạng tín nhiệm quốc gia, hiện Việt Nam vẫn ở mức đầu cơ – BB+. Điều này khiến không chỉ Chính phủ mà cả doanh nghiệp lớn đi vay dài hạn cũng khó, lãi suất cao.

"Tôi nghĩ, trong tương lai, với các dự án hạ tầng lớn, thay vì vay vốn nước ngoài như Trung Quốc, Việt Nam có thể để chính quyền địa phương phát hành trái phiếu khả thi hơn. Bởi không có doanh nghiệp lớn nào ở Việt Nam có thể ra nước ngoài vay 20 – 30 năm mà không có bảo lãnh chính phủ, chưa nói đến 50 năm", ông Thuân nêu vấn đề.

DN không thể 'go global' nếu luật pháp không song hành

Ông Nguyễn Bá Hùng, Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cũng cho rằng nếu muỗn doanh nghiệp Việt Nam “go global” (vươn ra toàn cầu) thì luật pháp Việt Nam cũng phải “go global” – chơi cùng luật với thế giới.

"Doanh nghiệp không thể chơi một mình theo luật riêng khi bước ra thế giới. Trước đây khi gia nhập WTO năm 2007, chúng ta cũng rất lo lắng, nhưng sau đó là giai đoạn phát triển vượt bậc", ông Hùng phân tích.

Hội nhập luật lệ quốc tế là điều cần thiết, doanh nghiệp Việt Nam rất năng động và hoàn toàn có thể thích nghi với môi trường mới, nếu có đủ thời gian và định hướng rõ ràng, vị chuyên gia này đánh giá.

Nói về Nghị quyết 68, đại diện ADB Việt Nam cho rằng, Nghị quyết này rất là đúng hướng và đã được chờ đợi từ rất lâu do sẽ giúp cho hệ thống hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân tốt hơn.

Ông nhấn mạnh, để doanh nghiệp tư nhân phát triển môi trường kinh doanh phải kiến tạo theo hướng để các doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh và các loại thị trường phải được phát triển đầy đủ.

Động lực để phát triển khu vực tư nhân sẽ đến từ môi trường chính sách rõ ràng, minh bạch và đảm bảo cạnh tranh lành mạnh. Điều tiên quyết là phải giảm các điều kiện để thâm nhập thị trường.

"Giảm không có nghĩa là bỏ hoàn toàn, mà là làm sao để vẫn bảo vệ được lợi ích chung, vẫn đảm bảo thị trường vận hành ổn định. Muốn vậy thì cần có cơ chế chống độc quyền, chống gian lận thương mại, biện pháp bảo vệ người tiêu dùng... ", ông Hùng cho biết.

Yếu tố thứ hai là phát triển đầy đủ các thị trường. Hiện tại, khách quan mà nói thì chúng ta không có thị trường dự án; thị trường tài chính rất là yếu, huy động vốn là để có cái chỗ gọi là thị trường, để “bán vốn” và “mua vốn”. 

Bên cạnh đó, thị trường đất đai, các tư liệu sản xuất còn vận hành rất là yếu; thị trường lao động còn nhiều bất cập. Người lao động thì đi tìm việc nhưng không biết kỹ năng mình có đang thiếu hay thừa, ngành nghề nào đang cần, mức lương thị trường ra sao…

Trong khi ở các nước phát triển, hệ thống thống kê thị trường lao động rất tốt. Hàng năm họ đều công bố số liệu cụ thể về các ngành nghề đang tuyển dụng nhiều, lương trung bình, xu hướng thị trường... Những dữ liệu này giúp thị trường lao động vận hành trơn tru hơn và giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn.

Nhấn mạnh muốn phát triển doanh nghiệp, nhất là tư nhân, thì môi trường chính sách vẫn là mấu chốt, ông Hùng cho hay, Nhà nước không cần phải bảo doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp có nhu cầu họ sẽ tự làm.

"Vấn đề của Nhà nước là phải tạo lập được một môi trường cạnh tranh lành mạnh và vận hành thị trường hiệu quả, để doanh nghiệp làm tốt phần của họ. Đồng thời, môi trường kinh doanh phải ổn định và mang tính dễ dự báo, để doanh nghiệp có thể lên kế hoạch vận hành", vị chuyên gia này phân tích.