Dự án xây dựng lớn nhất thế giới gặp trục trặc, nguy cơ đội vốn gấp 4 lần và kéo giá vật liệu toàn cầu lên cao

Giấc mộng vĩ đại

Arab Saudi đang chi hàng trăm tỷ USD phát triển Neom, khu vực đô thị mới ở phía tây bắc với quy mô ngang bằng bang Massachusetts của Mỹ.

Dự án táo bạo nhất ở Neom là hai tòa nhà chọc trời có tên “The Line” cao 500 m và trải dài gần 170 km. Về cơ bản, The Line sẽ là một thành phố thẳng đứng nằm trong tòa nhà chọc trời đôi có sức chứa 9 triệu người. Thái tử Mohammed bin Salman, người bảo trợ cho dự án, ví Neom với các kim tự tháp vĩ đại của Ai Cập.

Gần đây, Arab Saudi đã phải thu hẹp giai đoạn đầu của The Line trong bối cảnh chi tiêu của đất nước lớn hơn hẳn mức thu về. Nguồn tin của Wall Street Journal (WSJ) cho biết các nhà phát triển dự kiến sẽ xây dựng được khoảng 2,4 km The Line vào năm 2030, thay vì 16 km như hình dung ban đầu.

Neom là biểu tượng cho kế hoạch của Thái tử Mohammed - biến đổi nền kinh tế Arab Saudi, giảm sự phụ thuộc vào doanh thu dầu mỏ và biến đất nước thành thỏi nam châm thu hút tiền bạc và nhân tài trên khắp thế giới. Nhưng ông Mohammed có nguy cơ lãng phí phần lớn tiền mặt của đất nước vào một dự án xây dựng rất khó thực hiện.

Neom đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức, bao gồm việc lo chỗ ở cho hơn 100.000 công nhân. Nhu cầu thép, kính ngoại thất và các vật liệu khác của Neom lớn đến mức chúng có thể kéo giá cả toàn cầu lên cao và khó tìm nguồn cung.

Các nhà quy hoạch lo lắng ý tưởng trọng tâm của The Line - một thành phố thẳng đứng - có thể biến công trình này thành nơi không phù hợp để sống.

Dù Arab Saudi là một trong những nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới, Neom có thể là giấc mộng quá đắt đỏ. Ước tính chi phí chính thức ban đầu cho dự án là 500 tỷ USD, nhiều hơn 50% so với ngân sách quốc gia năm 2024.

Các nhân sự cấp cao làm việc trong dự án nói với WSJ rằng con số ước tính đó thấp một cách phi lý. Những người làm trong dự án cho biết chỉ riêng việc hoàn thiện The Line cũng sẽ tiêu tốn hơn 2.000 tỷ USD.

Thiết kế phức tạp

Một thành phố thẳng đứng như The Line trái ngược với cách con người phát triển đô thị trong hàng nghìn năm qua. Các thành phố thường được xây dựng với một hạt nhân ở giữa, sau đó mở rộng ra xung quanh theo hình vòng cung.   

Ông John E. Fernandez, Giáo sư kiến trúc tại Học viện Công nghệ Massachusetts, bình luận: “The Line đi ngược với cách xây dựng và phát triển các thành phố trong lịch sử”.

Để thiết kế Neom, các cấp dưới của Thái tử Mohammed đã tìm kiếm ý tưởng từ các kiến ​​trúc sư hàng đầu thế giới. Công ty kiến trúc Morphosis Architect đề xuất một thành phố dài 160 km và rộng 2 km, cùng các tòa nhà trải rộng trong khu vực.

Nhưng vị thái tử có suy nghĩ khác. Ông kể lại trong chương trình tài liệu của Discovery năm ngoái: “Tôi nói với nhóm của mình rằng chúng ta có thể dùng 2 km đó và lật nó lên thành hai tòa tháp trên toàn bộ tuyến đường”.   

Hình dáng của The Line càng làm tăng thêm thách thức của công trình này. Các kiến ​​trúc sư phải vật lộn để tìm ra cách tốt nhất để kết hợp ánh sáng mặt trời và không gian mở bên trong tòa tháp. Các tài liệu nội bộ cho thấy họ lo lắng về điều kiện sống ở phần chân tháp, vì chiều cao của tòa tháp khiến rất ít ánh sáng có thể lọt xuống phía dưới.

Các nhà quy hoạch cũng lo lắng về hàng tỷ con chim di cư qua khu vực của Neom. Tòa tháp đôi The Line sẽ chắn đường bay của chúng. Các nhà thiết kế viết trong tài liệu: “Một số lượng đáng kể chim chóc bị chết là điều không thể tránh khỏi”.

Bất cập và tiến độ chậm chạp

Đã 7 năm kể từ khi Arab Saudi bắt đầu khởi công Neom, nhưng nước này chỉ mới hoàn thành một vài dự án trong khu đô thị. Những công trình được hoàn thiện bao gồm các xưởng phim, khu phức hợp hoàng gia mới với những cung điện khổng lồ, một sân gôn và ít nhất 10 sân bay trực thăng, theo hình ảnh vệ tinh.

Neom khổng lồ đến mức khu đô thị này cần xây dựng những dự án quy mô lớn chỉ để phục vụ cho các dự án lớn hơn. Theo ấn phẩm thương mại - kinh doanh MEED, Neom cần có cảng để tiếp nhận vật liệu và đang chi hơn 5 tỷ USD để xây dựng nhà ở cho công nhân. Neom gần đây cũng tìm kiếm nhà thầu để xây dựng hai nhà máy điện khí đốt với tổng công suất 800 MW để cung cấp năng lượng cho khu vực.

Nguồn tin của WSJ cho biết để thể hiện với Thái tử Mohammed, các kỹ sư đã bắt đầu xây móng cho The Line từ vài năm trước khi các kiến trúc sư quyết định sẽ xây gì bên trên. Hệ quả là khi các kiến trúc sư chọn xây dựng giai đoạn đầu ở nơi khác, phần móng ban đầu tạm thời bị bỏ hoang.

Một khi phần móng đã xong, thách thức tiếp theo của Arab Saudi là liệu họ có ​​ký các hợp đồng tốn kém với nhà thầu để bắt đầu xây dựng theo chiều dọc hay không. Khi văn bản đã được ký kết, Arab Saudi sẽ rất khó để ngừng việc xây dựng hay thay đổi thiết kế Neom.

Một câu hỏi khác là chiều cao. Nhiều nhân sự cấp cao trong dự án chỉ ra một tòa nhà cao 500 m sẽ gây ra nhiều thách thức kỹ thuật, dẫn đến chi phí cao hơn và khiến việc sơ tán trở nên khó khăn trong trường hợp khẩn cấp.

Kiến trúc sư nổi tiếng người Anh Peter Cook, người có liên quan đến The Line, gọi chiều cao của dự án là “hơi ngu ngốc và không hợp lý”. Trong một bộ phim tài liệu, ông nói The Line là dự án “khó hiểu ngay cả với những người tham gia thiết kế nó”, dù nhìn chung ông vẫn khen ngợi tòa tháp.