Thất thoát đất đai từ cổ phần hóa

Tại phiên họp Quốc hội sáng ngày 8/6, đại biểu Nguyễn Thị Lệ, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP cho rằng, việc rà soát phương án sắp xếp, xử lý nhà, đất của doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn.

Nhiều quy trình, thủ tục, thời gian kéo dài do pháp lý đất đai phức tạp, đặc biệt là việc xác định lợi thế giá trị quyền sử dụng đất đối với đất thuê trả tiền hàng năm.

Bên cạnh đó, hoạt động cổ phần hóa, thoái vốn của một số bộ, ngành, địa phương còn hạn chế, đặc biệt liên quan đến đất đai dẫn đến làm thất thoát vốn và tài sản của nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Thành Công, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình, cũng cho rằng tình hình cổ phần hóa, thoái vốn thời gian qua cho thấy công tác xử lý về đất đai gặp nhiều vướng mắc, trong đó có việc xác định thẩm quyền phê duyệt phương án sử dụng đất, phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhà nước có số lượng nhà, đất lớn nằm trên địa bàn, nhiều địa phương có lịch sử pháp lý đất đai phức tạp.

Các đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc giải trình về những vấn đề này và đặt câu hỏi liệu đây có phải là một trong những nguyên nhân chính gây vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn hay không và giải pháp cho những vấn đề này là gì.

Thất thoát cổ phần hóa từ đất đai

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc sắp xếp nhà, đất và phê duyệt phương án sử dụng đất là nút thắt trong quá trình cổ phần hóa.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, “sở dĩ vừa rồi cổ phần hóa chậm cũng từ khâu này. Khi trình phương án sắp xếp tài sản công (nhà cửa, đất đai của các doanh nghiệp Nhà nước), UBND các tỉnh được giao thẩm quyền phê duyệt phương án.

Tuy nhiên, việc phê duyệt hiện nay rất chậm nên năm 2021 chỉ thực hiện bán vốn được 18 doanh nghiệp và cổ phần hóa được 4 doanh nghiệp. Tổng thu ngân sách được trên 4.000 tỷ đồng.

Đối với việc gắn sắp xếp nhà đất vào cổ phần hóa, theo nghị định của Chính phủ, nếu tài sản doanh nghiệp nhà nước gắn liền với đất thuê hàng năm thì không tính vào giá trị doanh nghiệp, nhưng nếu nộp tiền đất một lần được tính vào giá trị doanh nghiệp".

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng “thực ra đây cũng là một lỗ hổng, cần được kiến tạo để đảm bảo đất đai không bị thất thoát sau khi chuyển sang cổ phần hóa”.

Liên quan đến nội dung Bộ Tài nguyên và Môi trường kết luận việc chuyển mục đích sử dụng đất không theo phương án đã phê duyệt là trái quy định của Luật Đất đai, Bộ trưởng Bộ Tài chính thông tin vừa rồi thất thoát rất nhiều thông qua cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, mà chủ yếu từ đất đai.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng dẫn ra các ví dụ điển hình xảy ra tại Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn, Tổng Công ty Công nghiệp Tân Thuận,....

“Cốt lõi của những vụ án liên quan đến vi phạm đất đai là chuyển quyền sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Khi UBND tỉnh phê duyệt là đất thuê, doanh nghiệp nộp tiền thuê đất một lần 50 năm.

Đến khi chuyển sang doanh nghiệp cổ phần thì những doanh nghiệp này lại xin UBND tỉnh hoặc UBND TP trực thuộc trung ương phê chuyển mục đích sử dụng đất. Lúc này, đất được tính giá khác, không sát giá thị trường nên tạo ra thất thoát và tài sản nhà nước chuyển sang tài sản tư nhân", Bộ trưởng Bộ Tài chính cho hay.

Không để chênh lệch địa tô chảy vào túi doanh nghiệp mà đích đến là các khu đất thương mại

Bộ Trưởng Bộ Tài chính cho biết sẽ xem xét đến một số giải pháp. Trong đó, khi doanh nghiệp nhà nước có đất thuê với mục đích sản xuất kinh doanh chuyển sang doanh nghiệp cổ phần hay doanh nghiệp tư nhân phải thực hiện đúng mục đích đó.

Trường hợp không có nhu cầu sử dụng, doanh nghiệp trả lại cho nhà nước, sau đó nhà nước sẽ thanh toán tiền tài sản trên đất cho dianh nghiệp và tổ chức đấu giá để thu về ngân sách. Điều này có nghĩa là chênh lệch địa tô không chảy vào túi doanh nghiệp.

Mặt lợi của phương án này là sẽ thúc đẩy được năng lực nền kinh tế, tức là doanh nghiệp cổ phần hóa để nâng cao năng lực sản xuất chứ không phải giải tán doanh nghiệp, sa thải công nhân, bán máy móc thiết bị, lấy địa tô chênh lệch chuyển qua các khu đất thương mại,…”, Bộ trưởng Bộ Tài chính phản hồi.

Đối với việc xác định lợi thế thương mại được quy định tại Nghị định 32 và nội dung đưa tiền thuê đất nộp một lần vào giá trị doanh nghiệp, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết qua nhiều hội thảo, các chuyên gia đưa ra đánh giá chưa hợp lý.

“Đánh giá lợi thế thương mại này cũng chỉ là ước chừng chứ không có tiêu chí chính xác để đánh giá. Do đó, khi đưa vào giá trị doanh nghiệp sẽ phát sinh vấn đề hôm nay cho rằng giá đất cao thì ngày mai là rẻ. Chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bộ, ngành liên quan trình Chính phủ sửa đổi nội dung này trong Nghị định 32”, Bộ trưởng Bộ Tài chính nói.