Dư thừa nguồn cung, ít nhất 15 công ty ô tô điện Trung Quốc đã phá sản hoặc ngấp nghé bờ vực vỡ nợ

Vincent Kong đang dùng chổi lông mềm để phủi bụi cho chiếc ô tô WM W6 - một chiếc xe thể thao chạy điện. Anh mua chiếc xe này đúng thời điểm nhà sản xuất của nó gặp khó khăn. “Nếu WM đóng cửa, tôi sẽ buộc phải mua một chiếc ô tô điện khác thay thế vì dịch vụ hậu mãi của công ty cũng sẽ bị dừng lại”, anh nói.

Vincent Kong đã chi khoảng 200.000 nhân dân tệ (tức gần 30.000 USD) cho chiếc xe này vào hai năm trước. “Lý do lớn hơn là sẽ rất xấu hổ khi lái một chiếc xe mà thương hiệu của nó đã thất bại”, anh chia sẻ.

WM được thành lập từ năm 2015 bởi ông Freeman Shen Hui, cựu CEO Geely Chiết Giang. Từ cuối năm ngoái, công ty phải vật lộn với các vấn đề tài chính. Đầu tháng 9 năm nay, thương vụ sáp nhập ngược trị giá 2 tỷ USD với Apollo Smart Mobility (Hong Kong) đã sụp đổ.

WM không phải là công ty duy nhất gặp khó khăn trong thị trường xe điện tăng phi mã của Trung Quốc trong thời gian qua. Có tới 200 nhà sản xuất ô tô được cấp phép, bao gồm cả những đơn vị lắp ráp xe xăng đang tìm cách chuyển đổi sang xe điện.

Biên tập viên của tờ South China Morning Post nhận xét, trong một thị trường ô tô được dự báo có tới 60% tổng số xe mới chạy bằng điện vào năm 2030, chỉ những doanh nghiệp nào có túi tiền dồi dào nhất, có những mẫu xe đẹp nhất và được cập nhật thường xuyên mới có thể tồn tại.

Ít nhất 15 công ty khởi nghiệp ô tô điện với công suất dự kiến hàng năm lên tới 10 triệu chiếc đã phá sản hoặc ngấp nghé bờ vực vỡ nợ, theo thống kê của China Business News.

Vincent Kong cho biết lý do chính khiến anh xuống tiền mua ô tô điện là khoản trợ cấp 18.000 nhân dân tệ của chính phủ, cộng thêm việc miễn thuế tiêu dùng có thể tiết kiệm tới 20.000 nhân dân tệ. Chi phí ra biển cũng được miễn giúp tiết kiệm thêm 90.000 nhân dân tệ.

Tuy nhiên, giờ đây Vincent Kong cảm thấy đó không còn là quyết định sáng suốt bởi anh có thể sẽ phải tìm mua một chiếc xe mới thay thế nếu công ty ô tô phá sản.

WM Motor từng là hình mẫu cho sự bùng nổ ô tô điện tại Trung Quốc khi các nhà đầu tư đã rót khoảng 40 tỷ nhân dân tệ vào lĩnh vực này trong giai đoạn 2016 - 2022. Nó cũng từng được coi là đối thủ tiềm năng của Tesla tại Trung Quốc.

Baidu, Tencent,.. là hai trong số những nhà đầu tư ban đầu rót tiền vào WM.

Việc sáp nhập và kế hoạch niêm yết đầu tháng 9 vừa qua thất bại đã ảnh hưởng tới khả năng huy động vốn của WM. Trước đó công ty đã thực hiện đợt cắt giảm chi phí, giảm một nửa lương nhân viên và đóng cửa tới 90% showroom tại Thượng Hải. 

Tờ China Business News tin rằng WM đang tiến gần hơn tới bờ vực phá sản khi công ty hết tiền để duy trì hoạt động.

Theo bản cáo bạch nộp lên sàn giao dịch chứng khoán Hong Kong vào năm ngoái, WM lỗ 4,1 tỷ nhân dân tệ vào năm 2019. Khoản lỗ tiếp tục tăng 22% lên 5,1 tỷ nhân dân tệ vào năm sau và lên tới 8,2 tỷ nhân dân tệ vào năm 2021 khi doanh số bán hàng sụt giảm. 

Năm ngoái, WM chỉ bán được 30.000 chiếc tại thị trường đại lục, giảm 33% so với cùng kỳ.

Bộ Công nghiệp và Công nghệ Trung Quốc đặt ra kế hoạch doanh số ô tô điện là 6 triệu chiếc vào năm 2025, tuy nhiên, mục tiêu này đã vượt qua từ năm 2019. 

Tháng 4 năm nay, nhà phân tích Paul Gong tại UBS dự báo tổng lượng xe điện và xe plug-in hybrid tại Trung Quốc giao cho khách hàng sẽ tăng 55% lên 8,8 triệu chiếc trong năm nay.

Riêng xe điện ước chiếm 1/3 doanh số bán ô tô mới tại Trung Quốc đại lục. Tuy nhiên, ngay cả khi điều này xảy ra vẫn không đủ để nhiều nhà sản xuất duy trì hoạt động, bởi họ đã chi hàng tỷ USD cho các chi phí liên quan đến thiết kế, sản xuất và bán hàng.

Nhà phân tích của UBS cho biết: “Tại thị trường Trung Quốc, hầu hết các nhà sản xuất xe điện đều lỗ do cạnh tranh khốc liệt. Mặc dù họ đều cho rằng giá lithium (một loại vật liệu chính được sử dụng trong pin xe điện) đắt đỏ hơn là nguyên nhân chính dẫn đến hiệu suất kém, nhưng thực tế họ không kiếm được lợi nhuận ngay cả khi giá lithium không đổi”.

Trong tháng 4, tại Triển lãm ô tô Thượng Hải, lần đầu tiên đã chứng kiến WM cùng 5 công ty khởi nghiệp ô tô điện nổi tiếng khác như Evergrande New Energy Auto, Qiantu Motor, Aiways, Enovate Motors và Niutron không tham gia.

Các nhà sản xuất ô tô này hoặc đã đóng cửa nhà máy, hoặc đã ngừng nhận đơn đặt hàng mới do cuộc chiến giá khốc liệt đã gây thiệt hại cho thị trường ô tô điện lớn nhất thế giới. 

Ngược lại, Nio, Xpeng và Li Auto - ba công ty khởi nghiệp xe điện hàng đầu của đại lục, đã thu hút khách hàng trải nghiệm sản phẩm khi tham dự triển lãm với khoảng 3.000 m2 diện tích sàn trưng bày mỗi hãng.

Ông David Zhang, giáo sư thỉnh giảng tại trường Cao đẳng Khoa học và Công nghệ Huanghe ở Zhengzhou, Hà Nam, cho biết: “Thị trường xe điện Trung Quốc có tiêu chuẩn cao. Một công ty phải huy động đủ vốn, phát triển các sản phẩm mạnh và cần một đội ngũ bán hàng hiệu quả để tồn tại trong thị trường cạnh tranh. 

Khi bất kỳ ai trong số họ phải vật lộn với tình trạng căng thẳng về nguồn vốn hoặc doanh số mờ nhạt thì nên biết ngày tàn của họ sắp đến trừ khi họ có thể nhận được nguồn vốn mới”.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc chậm lại dẫn đến sự sụt giảm chung trong chi tiêu khi người tiêu dùng trì hoãn mua các mặt hàng có giá trị lớn như ô tô và bất động sản.

Đặc biệt đối với xe điện, sự cạnh tranh nghiêng về những người chơi lớn hơn, những người có khả năng tiếp cận nguồn pin chất lượng tốt hơn, thiết kế tốt hơn và có ngân sách tiếp thị lớn hơn.

Hồi năm 2021, ông William Li, đồng sáng lập và Giám đốc điều hành Nio, dự đoán rằng cần ít nhất 40 tỷ nhân dân tệ vốn để một công ty khởi nghiệp xe điện có thể có lãi và tự cung tự cấp.

Tháng 4 năm nay, ông He Xiaopeng, Giám đốc điều hành Xpeng, dự báo đến năm 2027, chỉ còn 8 nhà lắp ráp ô tô điện vì những công ty nhỏ hơn sẽ không thể tồn tại trước sự cạnh tranh khốc liệt.

Chủ tịch Nio Qin Lihong nói: “Trong một thị trường năng động, các công ty khởi nghiệp xe điện phải tạo ra một phân khúc thích hợp để xây dựng tập khách hàng của riêng họ. Nio, với tư cách là một nhà sản xuất xe điện cao cấp, sẽ đứng vững với định vị chúng tôi là đối thủ của các thương hiệu xe chạy xăng như BMW, Mercedes-Benz và Audi. Chúng tôi vẫn đang cố gắng củng cố chỗ đứng của mình trong phân khúc xe cao cấp”.

Ở phía còn lại, những công ty nhỏ hơn đang tìm kiếm chỗ đứng ở thị trường nước ngoài, sau khi không thể giành được thị phần tại Trung Quốc đại lục.

Enovate Motors có trụ sở tại Chiết Giang đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy ở Ả Rập Saudi. Nhà sản xuất ô tô này đã ký thỏa thuận với đối tác liên doanh Sumou để thành lập một nhà máy xe điện với công suất hàng năm là 100.000 chiếc.

Một công ty nhỏ khác, Human Horizons có trụ sở tại Thượng Hải thành lập một liên doanh trị giá 5,6 tỷ USD với Bộ đầu tư Ả Rập Saudi để tiến hành “nghiên cứu, phát triển, sản xuất và bán ô tô”.

Ông Phate Zhang, sáng lập CnEVPost, nhà cung cấp dữ liệu xe điện có trụ sở tại Thượng Hải, chia sẻ: “Hầu hết các hãng xe điện nhỏ ở Trung Quốc, với sự hỗ trợ tài chính và chính sách từ chính quyền địa phương, vẫn đang gặp khó khăn trong việc phát triển và chế tạo ô tô điện. Họ sẽ thất bại khi hết tiền”.

Ông Cao Hua, đối tác của Unity Asset Management, chuyên đầu tư vào các công ty chuỗi cung ứng xe, nhận xét: “Những ngày mưa đang ở phía trước đối với những công ty nhỏ không có nhà đầu tư mạnh để hỗ trợ thiết kế và sản xuất ô tô. Xe điện là một ngành kinh doanh cần nhiều vốn và nó mang lại rủi ro cao, đặc biệt là những công ty khởi nghiệp chưa xây dựng được nhận thức về thương hiệu của mình trong thị trường đầy cạnh tranh này”.