TS. Vũ Minh Khương: TP HCM cần học tập Singapore, đầu tư vài triệu USD cho doanh nghiệp tư nhân nhưng thu về hàng tỷ USD

Tại Tọa đàm "Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân" do Báo Người Lao động tổ chức sáng 20/3, các chuyên gia đã nêu ra nhiều kinh nghiệm quốc tế từ Singpore hay Trung Quốc để Việt Nam tham khảo nhằm phát triển kinh tế tư nhân.

GS, TS. Vũ Minh Khương, Giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore nhấn mạnh rằng, Tổng Bí thư đã phát biểu, kinh tế tư nhân có thể là vũ khí chiến lược giúp Việt Nam nâng cao vị thế quốc gia. Nếu được phát huy tốt, kinh tế tư nhân sẽ tạo ra những đột phá lớn, mở ra tiềm năng phát triển to lớn cho đất nước.

Tuy nhiên, kinh tế tư nhân nói riêng và các thành phần kinh tế nói chung đang gặp phải nhiều hạn chế về thể chế, gây ra những điểm nghẽn nghiêm trọng. Nhiều quy định hiện hành có vẻ như cho phép doanh nghiệp tư nhâ  tồn tại nhưng lại không tạo điều kiện cho phát triển, khiến nền kinh tế khó có bước đột phá.

Ông nhấn mạnh, để phát triển kinh tế tư nhân cần có tầm nhìn chiến lược dài hạn từ nay đến năm 2030 - 2045, nhằm tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển bền vững. Hiện nay, việc quản lý chủ yếu thiên về kiểm soát tuân thủ quy định, trong khi nhiều quy định này chưa thực sự tạo động lực cho tăng trưởng trong tương lai.

"Phải thay đổi cơ cấu kinh tế, nắm bắt công nghệ và đổi mới sáng tạo, Việt Nam mới đạt được mục tiêu trở thành nền kinh tế phát triển chứ không chỉ đặt mục tiêu về tăng trưởng bởi tăng trưởng chỉ là sự nhân đôi, nhân ba trong khuôn khổ mô hình cũ, chưa tạo ra sự đột phá về chất", ông Khương nói.

TP HCM cần học tập từ Singapore 

Nêu kinh nghiệm từ Singapore, GS. Khương cho biết, cách làm của của Singapore rất hiệu quả. Đơn cử như TP HCM chỉ cần đầu tư vài triệu USD để hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân nhưng có thể thu về hàng tỷ USD từ sự phát triển của khu vực này.

Trong đó việc đầu tiên là cần rà soát các điểm nghẽn trong từng ngành, từ đó tạo đột phá tương tự như khoán 10 trong lĩnh vực nông nghiệp trước đây. Ví dụ như điểm nghẽn của TP HCM là kẹt xe, điều này đang cản trở sự phát triển của thành phố. Vì vậy, điều đầu tiên là phải đột phá để tháo gỡ điểm nghẽn này.

Thứ hai là cần lập bản đồ cải biến các ngành công nghiệp, trong đó tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng đột phá, nâng cao năng suất, đẩy mạnh đổi mới công nghệ, sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Ví dụ, tại các dự án của Samsung ở Thái Nguyên, các doanh nghiệp Việt Nam hiện mới chỉ cung cấp được suất ăn và bàn ghế. Vậy vì sao không tận dụng các doanh nghiệp tinh nhuệ của TP HCM để phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ và nâng cao giá trị gia tăng?

GS. Khương nhấn mạnh, TP HCM nên đi đầu trong việc thực hiện các cải cách này. Nếu làm tốt, 400.000 hộ kinh doanh tại TP HCM có thể chuyển đổi thành doanh nghiệp để tận dụng các ưu đãi và cơ hội phát triển.

Với quan điểm giao cho khu vực tư nhân gánh vác thì các lĩnh vực lớn như hạ tầng, viễn thông… đều có thể được tư nhân đảm nhiệm, GS Khương kiến nghị các bộ, ngành cần có chỉ tiêu (KPI) cụ thể về việc đóng góp cho sự phát triển của kinh tế tư nhân.

Trong đó, cần xác định rõ hai điều. Các bộ ngành cần làm gì để hỗ trợ kinh tế tư nhân và có sáng kiến gì để tạo ra đột phá cho kinh tế tư nhân?

Đặc biệt, GS Khương nhấn mạnh rằng không thể để xảy ra tình trạng "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược" — những người ban hành hoặc thực thi chính sách mà gây khó khăn cho doanh nghiệp tư nhân thì cần được loại bỏ khỏi hệ thống để tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi và minh bạch.

Bình luận thêm về việc phát triển kinh tế tư nhân, Chuyên gia kinh tế Trần Hoàng Ngân cũng cho rằng cần phải có khảo sát cụ thể để có chính sách phù hợp thực tiễn.

Liên quan đến vấn đề đặt hàng doanh nghiệp, ngày 10/2 vừa qua, khi Thủ tướng với các doanh nhân, ông đã lấy ví dụ với đường sắt tốc độ cao có thể đặt hàng Hòa Phát làm đường ray, Thaco làm toa tàu, Đèo Cả sẽ đào hầm.

"Tôi nghe điều này thấy rằng thủ tướng đã đặt niềm tin trọn vẹn vào doanh nghiệp tư nhân bởi đã đặt hàng là phải có niềm tin", PGS, TS. Trần Hoàng Ngân nhấn mạnh.

Kinh nghiệm từ Trung Quốc

Bàn về câu chuyện học tập từ kinh nghiệm quốc tế, theo TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia, việc học theo mô hình Singapore là rất khó vì quy mô nhỏ và cơ chế thị trường đã hình thành từ lâu. Tuy nhiên, mô hình của Trung Quốc là bài học thực tiễn hơn.

Tổng Bí thư Trung Quốc gần đây đã trực tiếp gặp gỡ các doanh nghiệp tư nhân, thể hiện sự thay đổi từ "kiểm soát" sang "kiến tạo" để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển.

Hiện nay, kinh tế tư nhân của Trung Quốc (bao gồm cả hộ kinh doanh) đóng góp khoảng 60% GDP và 50% ngân sách nhà nước. Trong khi đó, kinh tế tư nhân của Việt Nam mới đóng góp khoảng 50% GDP và 30% ngân sách nhà nước, cho thấy tiềm năng phát triển vẫn còn rất lớn.

Từ kinh nghiệm của Trung Quốc kết hợp một số giải pháp đột phá, TS. Lực chỉ ra 7 giải pháp. Thứ nhất, cần có sự thống nhất và nhất quán về tư duy đối với kinh tế tư nhân, coi kinh tế tư nhân là "động lực quan trọng nhất" trong tăng trưởng kinh tế và là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thứ hai, cần hoàn thiện thể chế, nhất là đột phá trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Nên sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ xuống "15% – 17%" thay vì "20%" hiện tại. Cần quyết liệt cắt giảm 30% thủ tục hành chính, chi phí kinh doanh và thời gian giải quyết công việc hành chính.

Thứ ba, cần phân loại doanh nghiệp để có chính sách quản lý phù hợp theo quy mô và tính chất hoạt động. Chính sách và cơ chế hỗ trợ phải khác nhau cho doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ, tránh áp dụng chung một khung quản lý cho tất cả.

Thứ tư, cần xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tư nhân, hỗ trợ doanh nghiệp dựa trên mức độ đóng góp thực tế cho ngân sách, việc làm và xã hội.

Thứ năm, cần tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, đảm bảo doanh nghiệp tư nhân được thực hiện đầy đủ ba quyền cơ bản: "quyền tài sản", "quyền tự do kinh doanh" trong những ngành nghề pháp luật không cấm và "quyền cạnh tranh bình đẳng".

Thứ sáu, cần khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ, miễn thuế thu nhập trong "3 – 5 năm đầu" để nuôi dưỡng nguồn thu. Đơn giản hóa thủ tục thành lập và hỗ trợ họ trong công tác kế toán, quản lý.

Và cuối cùng, bản thân doanh nghiệp tư nhân cũng cần tuân thủ pháp luật, nâng cao chuẩn mực và đạo đức kinh doanh, đóng góp tích cực cho sự phát triển của đất nước.

Đóng góp của doanh nghiệp tư nhân vào GDP

Để hiểu rõ hơn về đóng góp của doanh nghiệp tư nhân vào GDP,  TS. Lực chỉ ra rằng, năm 2020, Cục Thống kê công bố rằng doanh nghiệp tư nhân chỉ đóng góp 9,6% GDP. Tuy nhiên, sau khi GDP được đánh giá lại, đóng góp của doanh nghiệp tư nhân trong GDP tăng lên 24,13% vào năm 2021.

"Đến năm 2023, doanh nghiệp tư nhân đóng góp 24,23% GDP, không phải 28% như một số ý kiến và báo chí đã nêu", ông Lực nói.

Bên cạnh đó, khu vực kinh tế tư nhân còn có sự đóng góp của 5,2 triệu hộ kinh doanh. Theo đó, năm 2023 hộ kinh doanh và kinh doanh cá thể đóng góp 23,25% vào GDP, trong khi kinh tế tập thể (hợp tác xã) đóng góp 2,94%.

Vị chuyên gia này cũng nêu thực trạng về việc nước ta khoảng "5,2 triệu hộ kinh doanh", nhưng chỉ có khoảng "2,1 triệu hộ" đăng ký kinh doanh và nộp thuế đầy đủ.

Hơn "3 triệu hộ" còn lại chưa đăng ký và chủ yếu nộp thuế khoán. Cơ chế thuế khoán nhanh và gọn, nhưng không minh bạch, dễ dẫn đến thất thu ngân sách và tạo ra cơ chế "xin – cho." Do đó, cần khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ, được hỗ trợ trong quá trình chuyển đổi và đóng thuế đầy đủ về lâu dài, chuyên gia khuyến nghị.