Cuộc chiến 10 năm tranh đoạt thị phần dừa tươi ở Mỹ cùng Thái Lan của doanh nghiệp Việt

Vào 2024, trái dừa đã lần đầu tiên bước vào “CLB xuất khẩu tỷ đồ” của Việt Nam. Theo thông tin từ Hiệp hội dừa, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu dừa và các sản phẩm từ dừa của Việt Nam đạt 1,089 tỷ USD. Trong năm 2025, Hiệp hội đang hướng tới cột mốc 1,15 tỷ USD xuất khẩu.

Còn theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dừa Việt Nam đang có lợi thế lớn về thị trường và sản lượng. Hiện cả nước có hơn 200.000 ha dừa, sản lượng thu hoạch hằng năm đạt khoảng 2,28 triệu tấn. Việt Nam hiện đứng thứ 4 trong số các nước xuất khẩu dừa tại châu Á - Thái Bình Dương và thứ 5 thế giới. Việt Nam có khoảng 600 doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất – chế biến dừa.

Một phần ba diện tích trồng dừa hiện tại đã đạt chuẩn hữu cơ theo tiêu chuẩn của Mỹ và châu Âu, tập trung chủ yếu tại miền Trung và đồng bằng sông Cửu Long. Dừa xiêm Bến Tre đã được cấp chỉ dẫn địa lý, với 133 mã số vùng trồng và hơn 8.300 ha phục vụ xuất khẩu. Định hướng đến năm 2030, hơn 30% diện tích sẽ được sản xuất theo quy trình GAP và tương đương, khoảng 30% diện tích được cấp mã số vùng trồng.

Còn theo thống kê của Vinafruit, trong 7 tháng đầu năm 2025, Mỹ đã lần đầu vượt qua Trung Quốc để trở thành thị trường nhập khẩu dừa lớn nhất của Việt Nam.

Cụ thể, cuất khẩu dừa của Việt Nam mang về hơn 306 triệu USD, cao hơn 40% so với cùng kỳ 2024. Trong đó, Mỹ lần đầu vượt Trung Quốc, nhập khẩu khoảng 82 triệu USD, tức gấp đôi cùng kỳ, để trở thành thị trường lớn nhất, chiếm gần 27% tổng kim ngạch xuất khẩu dừa của Việt Nam.

Những ngày đầu chập chững đến Mỹ 

Vina T&T là một trong những doanh nghiệp nổi bật trong ngành xuất khẩu trái cây tươi của Việt Nam, đặc biệt là trái dừa. Hiện doanh nghiệp có 5 nhà máy trải khắp Việt Nam, chuyên chế biến và xuất khẩu dừa, bưởi, vú sữa, nhãn, sầu riêng và vải. Vina T&T thường tập trung xuất khẩu những thị trường lớn và cao cấp như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc…

Vào cuối tháng 9/2025, ông Nguyễn Đình Tùng, CEO Vina T&T, cho biết mỗi tháng, doanh nghiệp của ông xuất khoảng 80-90 container trái cây sang Mỹ bằng đường biển, thêm 60-70 tấn bằng đường hàng không, trong đó dừa chiếm tỷ trọng lớn.

Vina T&T là một trong những doanh nghiệp đầu tiên khai thác thị trường dừa tươi ở Mỹ. Theo đại diện Vina T&T, với 10 năm “nằm gai nếm mật” ở thị trường này, hiện dừa tươi Việt Nam đang chiếm 50% thị phần ở thị trường Mỹ, bằng với dừa Thái Lan. 

“Cách đây 10 năm, khi anh Tùng sang Mỹ để tìm hiểu thị trường. Khi uống thử dừa Thái Lan, anh tự hỏi tại sao trái dừa Việt Nam cũng ngon, cũng ngọt cũng thơm, giá cũng tốt mà người Mỹ không biết.

Từ đó anh đã quyết tâm đưa trái dừa Việt Nam sang Mỹ, nhưng theo một con đường khác với con đường mà các doanh nghiệp Việt Nam đang làm khi đó là cạnh tranh bằng giá. Vina T&T quyết tâm đưa sản phẩm dừa ngon nhất Bến Tre là dừa xiêm xanh sang Mỹ để cạnh tranh.”, bà Nguyễn Thị Huế, đại diện Vina T&T chia sẻ trong Company Tour do BSA phối hợp doanh nghiệp thực hiện. 

Theo bà Huế, về mặt mùi vị, khác biệt giữa trái của Việt Nam và Thái Lan dễ nhận thấy nhất là độ ngọt. Dừa Thái Lan ngọt sắc hơn, dừa Việt Nam thì ngọt thanh hơn và thơm hơn. Tùy khẩu vị người tiêu dùng để chọn dừa Việt Nam hay dừa Thái Lan, nhưng điều mà ông Tùng đau đáu ở đây là “dừa Việt Nam ngon không thua gì dừa Thái, vì sao lại hoàn toàn vô danh ở Mỹ cũng như trên thế giới”.

“Ban đầu mọi thứ không hề đơn giản, vì khi đó Thái Lan đã xây dựng thương hiệu dừa quốc gia rất phổ biến ở thị trường Mỹ. Thời gian đầu chúng tôi phải đem cho, tặng để có cơ hội tiếp cận người tiêu dùng Mỹ, ví dụ như mỗi hóa đơn siêu thị sẽ được tặng kèm một sản phẩm dừa.

Qua thời gian, sau 10 năm, giờ dừa Việt Nam tại Mỹ đã có thể cạnh tranh sòng phẳng với dừa Thái - chiếm 50%, chia đôi thị phần với người Thái. Hiện giá bán tại Mỹ của dừa Bến Tre – Việt Nam hay cụ thể hơn là dừa Vina T&T khoảng 12 USD cho một thùng dừa 9 trái có nắp bật”, đại diện Vina T&T nêu cụ thể.

Hiện nay, để giữ được trái tươi từ nhà vườn Bến Tre đến tận tay người tiêu dùng Mỹ với chất lượng không đổi, Vina T&T sử dụng phương pháp nhiệt độ trong đó yếu tố kho lạnh là chủ chốt. Hiện trái dừa tươi của Vina T&T có thể bảo quản được tới 90 ngày. 

Về mặt công nghệ, nhờ áp dụng công nghệ chế biến mới, hiện một ngày Vina T&T có thể sản xuất được một container 20.000 trái. Đây là yếu tố để tạo ra mức giá cạnh tranh của trái dừa Vina T&T trên thị trường thế giới. 

Sản phẩm dừa tươi có nắp bật chuyên xuất khẩu của Vina T&T (Ảnh: Vina T&T)

Tuy nhiên, theo tìm hiểu của người viết, chưa thấy thống kê chính thống nào liên quan đến thị phần dừa tươi Việt Nam và Thái Lan như trên.  

Vào tháng 11/2024, Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC) cho biết, trong 8 tháng đầu năm 2024, Mỹ đã chi 47,35 triệu USD để nhập khẩu khoảng 44.910 tấn dừa tươi (cả dừa đã bóc vỏ và chưa bóc vỏ, không bao gồm vỏ lụa bên trong). Con số này tăng 11,5% về khối lượng và tăng 18,8% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.

Mỹ đã nhập khẩu 10.970 tấn dừa tươi, trị giá 14,48 triệu USD từ Thái Lan và thị phần của nước này giảm xuống còn 24,4% so với 32% cùng kỳ năm 2023.

Đồng thời Mỹ cũng đã chi ra 4 triệu USD để nhập 3.900 tấn dừa từ Việt Nam, giúp Việt Nam tăng 1.156% về lượng và 934% về giá trị. Theo đó, Việt Nam chiếm 8,59% thị phần, vượt qua Costa Rica và Cộng hòa Dominica để đứng vị trí thứ ba những nhà nhập khẩu dừa tươi vào Mỹ, chỉ sau Mexico và Thái Lan.

Xứ sở cờ hoa đã nhập khẩu dừa từ 17 quốc gia và vùng lãnh thổ, với các nhà cung cấp chính bao gồm Mexico, Thái Lan, Việt Nam và Costa Rica.

Mặc dù Vina T&T xuất dừa qua Mỹ từ lâu, song phải đến 2023, Mỹ mới chính thức mở cửa cho dừa tươi Việt Nam đã gọt một phần hoặc toàn bộ vỏ xơ. Vào tháng 8/2023, trái dừa Việt Nam được nhập khẩu vào Mỹ có thể ở dạng được loại bỏ hoàn toàn lớp vỏ ngoài và xơ dừa, hoặc dạng quả dừa non đã loại bỏ ít nhất 75% (3/4) lớp vỏ xanh bên ngoài.

Những thách thức to lớn ở thời điểm hiện tại

Còn ở hiện tại, thách thức lớn nhất của những nhà xuất khẩu trái cây tươi như Vina T&T là tình trạng biến đổi khí hậu và hạn mặn đang diễn ra mạnh mẽ ở Đồng bằng sông Cửu Long. Mỗi thị trường có một chuẩn hình dáng và chất lượng trái cây riêng, làm sao để biến đổi khí hậu không ảnh hướng xấu đến sản lượng và chất lượng là một bài toán rất nan giải cho doanh nghiệp.

Theo đại diện Vina T&T, dừa đang là một trong những loại trái cây chịu tác động lớn bởi biến đổi khí hậu ở khía cạnh độ ngọt và kích cỡ trái. Công ty luôn đồng hành cùng bà con để hạn chế tác hại xấu nhưng cũng chỉ hạn chế phần nào. Tuy nhiên, đây là thực trạng chung của toàn thế giới, của Thái Lan, Mexico,  không chỉ của riêng Việt Nam hay Bến Tre (cũ).

Còn theo quan điểm của ông Nguyễn Đình Toàn – Giám đốc Nhà máy Vina T&T, chúng ta không thể chống lại biến đổi khí hậu hay hạn mặn, nhưng vẫn có thể làm việc nhiều hơn để thành quả nuôi trồng không quá tệ so với trước đây. Trước đây, chất lượng dừa hay bưởi là 10, nếu bây giờ các bên cùng cố gắng, thì cũng chỉ tụt xuống 7 hoặc 8 chứ không tụt xuống 5.

Giải pháp hiện tại của Vina T&T là liên kết ba bên doanh nghiệp – nông dân – nhà nước.

Doanh nghiệp sẽ phối hợp với Nhà nước để làm chủ việc tưới tiêu, giảm hạn mặn. Doanh nghiệp và Nhà nước sẽ cùng hỗ trợ người nông dân canh tác theo quy chuẩn, nếu người nông dân ký hợp đồng cam kết tuân thủ, thì doanh nghiệp sẽ ký hợp đồng bao tiêu. Khi người nông dân chấp nhận làm theo quy trình thống nhất với doanh nghiệp, sẽ cùng hạn chế được các sản phẩm dưới chuẩn.

Trong những vùng trồng của Vina T&T, công ty đều đồng hành cùng người nông dân, từ khâu sản xuất đến khâu thu hoạch. Hiện Vina T&T đang liên kết chặt chẽ với 600 hộ nông dân ở các vùng trồng trên khắp cả nước nhằm bảo đảm đủ hàng chất lượng xuất khẩu đi khắp thế giới.

“Vina T&T linh hoạt trong giá thu mua ở từng thời điểm. Tuy nhiên, công ty ưu tiên lựa chọn các nhà cung cấp uy tín, đã hợp tác chặt chẽ với công ty trong nhiều năm khi tiến hành thu mua.

Đây là cơ chế để các hộ nông dân có động lực gắn kết với Vina T&T lâu dài. Chẳng hạn, với trái dừa mùa nắng giá rất cao nhưng mùa mưa thì giá lại rất thấp, Vina T&T luôn duy trì thu mua theo tháng, với mức giá tốt, để đảm bảo người nông dân luôn có thu nhập ổn định”, bà Nguyễn Thị Huế cho biết.

Một vấn nạn thứ hai của Vina T&T trong nhiều năm nay, là công ty vẫn chưa tìm được giải pháo xử lý tốt rác vỏ dừa thải ra hằng ngày, như tái chế hoặc tăng giá trị cho nguyên liệu. Hiện một ngày công ty thải ra 5-10 tấn phế phẩm vỏ dừa và đang cho một vài bên mang về phơi khô làm chất đốt.

Là một trong những khách tham gia Company Tour, ông Huỳnh Nhật Nghĩa, phó Trưởng khoa Quản trị Kinh doanh Trường Đại học Kinh tế Tài chính TP HCM đã chỉ ra rằng, Vina T&T còn rất nhiều dư địa để chuyển đổi số. Trong dây chuyền sản xuất, chế biến dừa của Vina T&T còn một số khâu thủ công hoàn toàn có thể “số hóa”, thay thế bằng máy móc.

Ở nhà máy sơ chế dừa tươi của Vina T&T, công đoạn cắt gọt vỏ xanh bên ngoài được thực hiện thủ công 100%. Lý do là bởi chu vi trái dừa không đều tăm tắp và mỗi thị trường có một nhu cầu cắt gọt vỏ hay thêm thắt công cụ (có nắp hoặc không có) khác nhau, nên đầu tư dây chuyền tự động ở thời điểm này là không khả thi và kinh tế.

Hay ở nhà máy sơ chế bưởi, công việc kỳ cọ da bên ngoài để loại bỏ hết những con bọ nhỏ hoặc bụi đất cứng đầu cũng do con người thực hiện, trước khi trái bưởi bước vào giai đoạn khử và phun màng bọc sinh học bảo quản sau thu hoạch để xuất khẩu ra thế giới.