AI đe dọa việc làm tại Mỹ nhưng mở ra cơ hội ở một quốc gia châu Á khác

Hai bức tranh tương phản

Cô Dharani Chandrasekar chăm chú nhìn vào màn hình máy tính gần một phút rồi khẽ mỉm cười. Cô đánh dấu một trong hai bức ảnh người đàn ông hói đầu là giả, liệt kê những điểm bất thường, rồi chuyển sang bộ ảnh kế tiếp.

“Đường viền môi của người này không đều và mũi bị mất một nửa. Bức ảnh này không thể là thật,” cô giải thích.

Chandrasekar là nhân viên của Objectways, một công ty công nghệ tại thành phố Karur, Ấn Độ. Trong khi cô phân tích ảnh, một đồng nghiệp trong văn phòng đang xem xét từng đoạn video để xác định nội dung, giọng điệu và tâm trạng của các nhân vật.

Ngày càng nhiều người trẻ Ấn Độ như Chandrasekar đang làm công việc sàng lọc và xác định bối cảnh cho dữ liệu dùng để huấn luyện các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI). Họ đang hưởng lợi từ làn sóng thuê ngoài mới hướng đến châu Á, được thúc đẩy bởi sự bùng nổ của AI.

Theo báo cáo của Revelio Labs, lực lượng lao động nước ngoài của các doanh nghiệp có trụ sở tại Mỹ đã tăng 32% trong giai đoạn 2019 - 2024. Pakistan, Ấn Độ và Philippines là những nước hưởng lợi nhiều nhất, nhờ vào lực lượng nhân viên công nghệ có tay nghề và sử dụng thành thạo tiếng Anh.

Riêng tại Ấn Độ, công việc dán nhãn dữ liệu (data-tagging) như những gì cô Chandrasekar làm đang ghi nhận nhu cầu cao. Số lao động trong lĩnh vực này dự kiến sẽ tăng lên gần 1 triệu người vào năm 2030, gấp hơn chục lần so với mức khoảng 70.000 người của năm 2020.

Hiệp hội các công ty phần mềm và dịch vụ quốc gia Ấn Độ dự đoán trong giai đoạn đó, quy mô thị trường dán nhãn dữ liệu sẽ tăng 14 lần, đạt 7 tỷ USD.

Ở phạm vi rộng hơn, thị trường thuê ngoài quy trình kinh doanh (business process outsourcing – BPO) tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương được kỳ vọng sẽ đạt quy mô 178,7 tỷ USD vào năm 2033, tương đương mức tăng khoảng 130% so với năm 2014, theo Renub Research.

Điều trớ trêu là tại Mỹ, AI đang bị xem là một trong những yếu tố chính gây mất việc làm. Nhiều chuyên gia cảnh báo số lượng lao động bị cắt giảm sẽ còn gia tăng trong thời gian tới.

Theo báo cáo đầu tháng 12 của công ty tư vấn nhân sự Challenger, Gray & Christmas, các doanh nghiệp Mỹ đã thông báo cắt giảm hơn 71.000 việc làm trong tháng 11, tăng 24% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong số này, AI được nêu là nguyên nhân của 6.280 trường hợp.

Tính từ năm 2023 đến nay, AI đã dẫn đến hơn 71.000 trường hợp cắt giảm việc làm, riêng năm nay chiếm gần 54.700 trường hợp, báo cáo cho biết thêm.

Các dự báo u ám ở Mỹ

Tại Mỹ, nỗi lo AI thay thế người lao động đang lớn lên từng ngày. Trong năm nay, CEO Dario Amodei của startup Anthropic dự đoán AI sẽ xóa sổ gần 50% số công việc cổ cồn trắng ở trình độ sơ cấp trong vòng 5 năm tới, kéo tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ lên mức 10 - 20%.

Một tuần trước hội thảo về điện toán đám mây của Amazon, hơn 1.000 nhân viên công ty và gần 4.000 nhân viên của các công ty Big Tech khác đã ký một bức thư ngỏ, cảnh báo rằng nỗ lực phát triển AI “bằng mọi giá, với tốc độ chóng mặt sẽ gây ra thiệt hại khủng khiếp” tới xã hội, việc làm và Trái đất.

Trong bối cảnh công chúng ngày càng lo ngại về việc làm, tháng trước, hai thượng nghị sĩ Mỹ đã đề xuất dự luật yêu cầu các doanh nghiệp và cơ quan chính phủ nộp báo cáo hàng quý về số việc làm bị loại bỏ và được tạo mới vì AI.

Các giám đốc công nghệ cho biết dự luật đó khó có thể ngăn cản doanh nghiệp điều chỉnh lực lượng lao động. Trong khảo sát gần đây của McKinsey với 2.000 doanh nghiệp toàn cầu, khoảng 32% cho biết số nhân viên của họ có thể giảm từ 3% trở lên vào năm 2026 vì AI.

Nhiều công ty dự đoán việc cắt giảm này không chỉ đến từ nội bộ mà còn từ việc thuê ngoài dịch vụ của các nhà cung cấp bên thứ ba.

Niềm hân hoan tại Ấn Độ  

Tại thành phố Karur, các nhân viên của Objectways rất trân trọng cơ hội nghề nghiệp mà làn sóng AI mang lại. 

Ví dụ, cô Chandrasekar từ lâu đã hy vọng vào làm trong lĩnh vực công nghệ. Nhưng hoàn cảnh gia đình ngăn cản cô tìm kiếm cơ hội việc làm bên ngoài Karur, còn công việc công nghệ ở thành phố này từng rất hiếm, do đó trước đây cô theo học ngành sư phạm. Sự xuất hiện của Objectways đã đem lại cho cô làm việc mới với mức lương hào phóng hơn. 

Công ty cũng đem đến cơ hội ra nước ngoài hiếm có cho những người như anh Dhanaseelan Palaniappan, đồng nghiệp của cô Chandrasekar. Trong năm nay, anh đã có chuyến công tác nước ngoài đầu tiên để gặp gỡ khách hàng ở Trung Quốc. 

Anh chia sẻ với Nikkei Asia: “Tôi thực sự rất hào hứng và bố mẹ tôi cũng rất tự hào. Điều đó cho thấy nếu bạn làm việc chăm chỉ, bạn có thể có được những cơ hội lớn ngay cả khi sống ở thành phố nhỏ”.

Theo những giám đốc trong ngành, lương khởi điểm trong lĩnh vực dán nhãn dữ liệu vào khoảng 200 USD cho sinh viên mới ra trường, cấp quản lý có thể đạt gần 1.000 USD.

Mức lương đó chỉ vừa đủ sống tại các thành phố lớn, nhưng vẫn khá hấp dẫn đối với người sống tại các thành phố nhỏ, nơi có chi phí sống thấp hơn và công việc cổ cồn trắng tương đối ít.

Cơ hội mà AI mang lại có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Ấn Độ đang vật lộn với khủng hoảng việc làm. Theo các ước tính chính thức, tỷ lệ người Ấn Độ có việc làm và được hưởng lương thường xuyên đã giảm còn 22% vào tháng 3/2024, thấp hơn 2 điểm % so với mức của 5 năm trước. 

Trong khi đó, dân số trong độ tuổi lao động - tức người từ 15 đến 59 tuổi - sẽ đạt gần 1 tỷ người trong 10 năm tới.

Tạm thời, doanh nghiệp và người lao động Ấn Độ đang hưởng lợi từ làn sóng thuê ngoài các tác vụ AI, một phần bởi lương tại châu Á tương đối thấp so với các nước phương Tây. Song, câu hỏi đặt ra là liệu những vị trí đó có suy giảm hay biến mất một khi các mô hình AI thu thập đủ dữ liệu và trở nên chính xác hơn không.

Ông Madhukar Yarra, CEO NextWealth, công ty gắn mác dữ liệu với hơn 5.000 nhân viên, cho rằng câu trả lời là “không”.

Vị CEO lập luận rằng bản chất AI là "mô hình xác suất thống kê" được huấn luyện trên dữ liệu lịch sử, nên nó dễ mắc lỗi. Khả năng dự đoán tương lai của AI cũng hạn chế.

Ông khẳng định: “Điều kiện cần thiết để AI có thể ứng dụng trong thực tiễn là nó phải được thiết kế với sự tham gia của con người".