Khối nợ 'ẩn mình' của doanh nghiệp Trung Quốc đang đến ngày đáo hạn

Theo số liệu công bố chính thức, các doanh nghiệp đại lục đang nợ nước ngoài khoảng 2.000 tỉ USD. Tuy nhiên theo ước tính của Bloomberg, con số thực tế là khoảng 2.650 tỉ USD, cao hơn gần 33%. 

Số 650 tỉ USD tăng thêm là khoản nợ của các chi nhánh ở nước ngoài của doanh nghiệp Trung Quốc. Khoảng 70% trong số nợ này được công ty mẹ trong nước hoặc công ty con khác bảo đảm.

Trong các quí tới, giá trị các khoản nợ đến hạn sẽ tăng nhanh, riêng trong nửa đầu năm 2020 là 63 tỉ USD. Các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ phải cuống cuồng tìm nguồn USD để trả nợ, đúng lúc đồng nhân dân tệ mất giá quá ngưỡng 7 đổi 1 USD trong cuộc chiến thương mại với Mỹ.

Trung Quốc giờ đây đang đứng trước nguy cơ lặp lại tình cảnh khó khăn của năm 2015 khi nước này phá giá đồng tiền làm tăng giá trị nợ nước ngoài và suy giảm nhanh chóng dự trữ ngoại tệ.

Nghĩa vụ trả nợ hay tái cấp vốn của các chi nhánh tại nước ngoài của doanh nghiệp Trung Quốc tăng nhanh trong các quí sau. Nguồn: Tính toán của Bloomberg.

"Khối nợ của các chi nhánh nước ngoài không được tính trong các số liệu chính thức và do vậy rủi ro trả nợ của doanh nghiệp Trung Quốc có thể đang bị đánh giá quá thấp", ông Ji Tianhe, một chiến lược gia tại BNP Paribas SA ở Bắc Kinh nhận định. 

Số dự trữ ngoại hối 3.100 tỉ USD của Trung Quốc hiện nay chỉ "vừa đủ" để phòng ngừa rủi ro, ông này nói thêm.

Theo Quĩ Tiền tệ Quốc tế (IMF), các quốc gia kiểm soát dòng vốn được khuyến nghị nắm giữ dự trữ ngoại hối tương đương 30% nghĩa vụ nợ nước ngoài ngắn hạn, 20% nợ nước ngoài khác, 10% giá trị xuất khẩu và 10% cung tiền mở rộng để đề phỏng rủi ro dòng vốn chảy ra.

Thống kê nợ nước ngoài theo tiêu chuẩn quốc tế

Natwest Markets Plc đã áp dụng công thức trên cho số liệu chính thức về nợ nước ngoài của Trung Quốc và cho biết nước này sẽ cần ít nhất 2.000 tỉ USD trong trường hợp xảy ra khủng hoảng tiền tệ. 

Nếu các biện pháp quản lí vốn không được thực hiện nghiêm, Trung Quốc có thể sẽ còn cần nhiều dự trữ ngoại hối hơn. Và nếu tính theo số liệu bao gồm cả nợ của các chi nhánh ở nước ngoài, nhu cầu ngoại hối thậm chí còn cao hơn nữa.

Theo Cơ quan Quản lý Ngoại hối Nhà nước Trung Quốc (SAFE), nước này không cộng nợ của các chi nhánh doanh nghiệp ở nước ngoài khi tính nghĩa vụ nợ quốc tế và cách làm này là phù hợp với các chuẩn mực toàn cầu. SAFE cũng nhấn mạnh rằng hoạt động huy động vốn của các chi nhánh ở nước ngoài nằm trong phạm vi quản lí của SAFE.

Hồi tháng 4 năm nay, ông Ye Haisheng – Trưởng phòng quản lí tài khoản vốn của SAFE viết trong một bài báo: "Nhìn chung rủi ro nợ nước ngoài của Trung Quốc vẫn đang được kiểm soát" và vẫn còn dư địa để vay thêm. 

"Tuy nhiên, một quốc gia phụ thuộc quá nhiều vào nợ nước ngoài sẽ phải chịu các rủi ro liên quan, thậm chí là khủng hoảng tiền tệ và tài chính" khi điều kiện bên ngoài xấu đi, ông Ye Haisheng viết, ám chỉ đến các cuộc khủng hoảng nợ của châu Âu.

Đồng nhân dân tệ suy yếu, áp lực trả nợ thêm cao

Theo số liệu của Bloomberg, áp lực trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp Trung Quốc sẽ tăng nhanh trong năm 2020 và việc đồng nhân dân tệ suy yếu xuống đáy 10 năm sẽ làm cho vấn đề trở nên phức tạp, đặc biệt là trong bối cảnh chiến tranh thương mại gia tăng.

Diễn biến tỷ giá nhân dân tệ/USD trong 5 năm qua. Nguồn: Bloomberg.

Theo nghiên cứu của Nomura Holdings, số nợ đến hạn lớn cộng thêm qui định tái cấp vốn chặt chẽ hơn sẽ dẫn tới nhiều vụ vỡ nợ, hạn chế dòng vốn chảy vào hay thậm chí là gây ra rút vốn ròng, thắt chặt cung tín dụng trong nước.

Nếu các doanh nghiệp gặp khó khăn trong trả lãi hay thậm chí là khó trả gốc, tác động tiêu cực sẽ lan rộng. 

Tháng 6 vừa qua, Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc đã phải thanh toán 300 triệu USD trái phiếu của China Minsheng Investment do công ty này vỡ nợ và trước đó Ngân hàng Xây dựng đã đứng ra bảo đảm cho khoản vay.

Doanh nghiệp bất động sản nặng nợ

Theo ông Guan Tao – Giáo sư kinh tế tại Đại học Vũ Hán và cựu quan chức SAFE, các công ty mẹ ở Trung Quốc đại lục có thể cũng sẽ phải tăng qui mô tài sản bảo đảm nếu đồng nhân dân tệ biến động quá mạnh, và điều này sẽ làm tăng chi phí tài chính của bên đi vay. 

Tuy nhiên rủi ro này không nên bị phóng đại quá mức và cần được phân tích theo các trường hợp cụ thể, ông nói thêm.

Các doanh nghiệp phát triển bất động sản là các con nợ nước ngoài lớn nhất với giá trị nợ tính tại ngày 23/8 lên tới 169 tỉ USD. JP Morgan Chase ước tính các doanh nghiệp BĐS này sẽ phải tái cấp vốn khoảng 39 tỉ USD trái phiếu nước ngoài trước tháng 6/2020.

Bất động sản là nhóm doanh nghiệp vay nợ nước ngoài nhiều nhất. Nguồn: Bloomberg.

Các cơ quan chức năng đã thực hiện một số biện pháp để phòng ngừa rủi ro. Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia Trung Quốc hồi tháng 6 đã công bố các qui định hạn chế số lượng các doanh nghiệp nhà nước được phép bán trái phiếu trên thị trường nước ngoài. Tháng trước, qui định về việc công ty bất động sản vay nợ nước ngoài cũng được thắt chặt.

"Trong vài năm tới, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ liên tục thâm hụt tài khoản vãng lai do căng thẳng thương mại làm cho xuất khẩu ròng giảm sút và dòng vốn dịch vụ tiếp tục chảy mạnh ra ngoài", ông Mansoor Mohi-uddin, một nhà chiến lược vĩ mô tại Natwest Markets nhận định. 

"Ngân hàng Trung ương Trung Quốc do vậy sẽ muốn duy trì dự trữ ngoại hối đề phòng trường hợp gặp áp lực cán cân thanh toán trong tương lai", ông nói thêm.