Lạ đời chuyện đầu tư của Shark Phú: Chọn startup bằng nhân tướng hay trò quấy rối?

Những câu nói bỗng chốc gây sóng dư luận

Theo TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS), không phải tất cả những người có địa vị cao trong xã hội đều hành xử như Shark Phú khi đứng ở vị trí của ông. 

"Những người có địa vị cao thường là người có học thức, hiểu biết, có điều kiện để đi đây đó nên xã hội trông đợi là họ sẽ lịch sự, văn minh. Chính vì vậy khi họ hành xử không đẹp thì làm mọi người thất vọng nhiều hơn và phê phán nhiều hơn", bà Thu Hồng bày tỏ quan điểm.

Ở một góc độ khác, bà cũng bày tỏ quan điểm rằng thực tế đây không phải là một cuộc thi về giọng hát hay sắc đẹp để cần phải khen ngợi về vẻ bề ngoài mà là một chương trình gọi vốn.

Theo bà, những câu nói như trên là không đúng mục đích, không hợp với hoàn cảnh (đúng lúc, đúng chỗ) và người phụ nữ khi nghe câu đó cảm thấy bị coi thường. Đồng thời, những người coi nhẹ, đánh giá thấp và làm tổn thương lòng tự trọng của phụ nữ thì bản thân họ cũng không xác định được vị trí của chính mình khi ngồi trên chiếc ghế đó, tại chương trình và hoàn cảnh đó.

"Cứ cho là ông ấy làm vậy cho vui nhưng vô tình điều này lại làm tổn thương những người phụ nữ có lòng tự trọng, đồng thời tự hạ thấp giá trị của bản thân mình. Không thiếu những câu nói khác để làm chương trình trở nên vui vẻ và đỡ căng thẳng nhưng ông ấy lại nói những câu như trên, tôi tin rằng rất ít người có thể chấp nhận được", vị này bày tỏ quan điểm.

Bà cũng cho rằng với cương vị là người đứng đầu một doanh nghiệp thì phải mực thước hơn, là hình mẫu và trau dồi các kỹ năng ứng xử, kỹ năng lãnh đạo. Phải chăng những người lãnh đạo nên nói những câu này? Rõ ràng xã hội đã phân chia giai cấp, nhưng một người đứng đầu không chuẩn chỉ về ngôn ngữ, tự nhiên sẽ làm ảnh hưởng đến cả tổ chức của mình, vị này bình luận.

"Em không cần giải thích gì thêm về business. Anh không quan tâm đến business, không quan tâm đến sản phẩm mà đang quan tâm đến mỗi em thôi", đó là câu nói của Shark Nguyễn Xuân Phú, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Sunhouse, với một nữ sáng lập khi startup này gọi vốn trước sóng truyền hình Shark Tank ngày 9/5.

Tưởng rằng đây chỉ là một câu nói thông thường, nhưng trên các trang mạng xã hội, cộng đồng lại bàn tán sôi nổi về câu nói này của ông Phú. Người thì cho rằng, ông chỉ đang muốn bầu không khí trong chương trình bớt căng thẳng và cứng nhắc. Phía khác thì nói ông Phú đang cười đùa, cợt nhả về giới tính và coi thường phụ nữ.

Lật lại video lên hình của của Wiibike, ngay từ lúc mở đầu giới thiệu sản phẩm, khi nhà sáng lập Nguyễn Thị Thu Hằng hỏi các nhà đầu tư có thấy điều gì đặc biệt ở sản phẩm xe đạp của công ty, Shark Phú cười và nói: "Anh chỉ mải nhìn em, nên chẳng thấy gì đặc biệt ở chiếc xe cả".

Khi ông Phạm Thanh Hưng, Phó Chủ tịch HĐQT Cengroup, rời ghế để xem sản phẩm, nghe mô tả sơ lược về động cơ, kết cấu sản phẩm từ nữ CEO, ông Hưng buông lời nói: "Tôi lên đây xem, hỏi cho vui thôi, chứ lúc đi vào thấy Shark Phú cười là biết cái deal này cũng nhanh thôi. Tức là giải pháp thì xanh, startup thì xinh".

Chưa hết, trong lúc bà Thu Hằng còn đang nói về sản phẩm, mô hình kinh doanh và tầm nhìn dài hạn với mong muốn một môi trường xanh, sạch đẹp cho cộng đồng, Shark Phú lập tức ngắt lời và nói chen vào: "Em không cần giải thích gì thêm về business. Với anh, chỉ cần liếc mắt là biết business nào rồi. Nên anh đã nói ngay từ đầu, anh không quan tâm đến business, không quan tâm đến sản phẩm mà đang quan tâm đến mỗi em thôi. Anh chốt thế này, 1,5 tỷ đồng cho 10% cổ phần".

Thậm chí, khi ông Nguyễn Hòa Bình cùng đưa ra lời đề nghị với Wiibike để cạnh tranh và giành lấy deal từ startup, Shark Phú tiếp tục đánh đòn tâm lý với nhà sáng lập Wiibike rằng "không nên chọn tiền mà chọn người".

Sau đó, ông Phú còn đưa ra một đề nghị bất ngờ: "Nếu hòa vốn trong năm nay, anh sẽ đầu tư gấp 10 lần". Cuối cùng, CEO Thu Hằng đã lựa chọn Shark Phú là nhà đầu tư lấy 1,5 tỷ đồng cho 10% cổ phần. Khi thỏa thuận đã đạt được, Shark Hưng tiếp tục ca thán: "Cứ xanh, sạch, xinh là xong".

Hiện bà Nguyễn Thị Thu Hằng, CEO của Wiibike, cũng như đội ngũ startup này chưa lên tiếng về sự việc khi chúng tôi liên hệ và đề cập tới câu chuyện.

Đây cũng không phải là lần đầu tiên Shark Phú buông lời "thả thính" các CEO nữ. Trước Wiibike, ông Phú cũng đã có những lời lẽ tương tự đối với bà Cathy Thảo Trần, CEO kiêm nhà sáng lập Ohana, trên Shark Tank Việt Nam mùa 2: "Nhìn em là anh thích đầu tư rồi, nhưng mô hình kinh doanh này anh lại không muốn đầu tư. Mô hình kinh doanh này anh khẳng định luôn là thất bại, nhưng anh vẫn muốn đầu tư vào em".

Hay với bà Trần Thị Quỳnh, nhà sáng lập chuỗi cửa hàng La Vita Bakery, ông Phú nói: "Bây giờ em phải nhìn anh với các Shark, xem Shark nào tin tưởng nhất" (Shark Tank mùa 1). Với bà Lê Hồng Thảo Quyên, cựu sáng lập của ViralWorks, ông Phú nói: "Anh không hiểu lắm, nhưng vẫn muốn mua em" (Shark Tank mùa 2).

Trong khi đó, bà Nguyễn Phương Mai, Phó Giáo sư tại Đại học Kinh doanh quốc tế Amsterdam (AMSIB) bày tỏ rằng, hẳn nhiên đẹp có lợi thế, nhưng điều đó chỉ nên là một suy nghĩ riêng tư hoặc định kiến vô thức. 

"Hãy tưởng tượng đoạn đối thoại này "Cứ Xanh-Sạch-Xinh là xong" trong một cuộc phỏng vấn xin việc thì mới thấy sự lố bịch của nó. Trên tư cách là người được phỏng vấn, bạn chắc cũng không thể cười nổi khi biết mình vì đẹp trai hay xinh gái mà được chọn", bà Phương Mai nêu vấn đề.

Dựa vào "Nhân tướng học" để đầu tư hay chiêu trò quấy rối?

Trong một bài viết trên fanpage của Shark Phú, ông cho biết một trong ba yếu tố để quyết định xuống vốn đầu tư chính là nhân tướng học. "Bản thân nhà sáng lập hay người đại diện cho startup phải có tướng mạo, thần thái của người lãnh đạo, phải thể hiện được khát vọng, đam mê theo đuổi mục tiêu của mình đến cùng", ông Phú viết.

Theo bà Nguyễn Phương Mai, mê sắc và khen đẹp không phải vấn đề, nhưng phải đúng lúc đúng chỗ. 

"Thật khó ở khi thấy sự ỡm ờ đùa cợt trong môi trường chuyên môn và không gian công cộng. Để tưởng tượng, chúng ta hãy hoán đổi giới tính để nhận ra định kiến giới. Một người là nữ CEO mà nói trên TV rằng "cứ Xanh- Sạch- và Xinh là chốt deal", thì chắc cô ta sẽ bị vố số người thoá mạ.", bà Phương Mai bày tỏ.

Bà Thu Hồng cho biết việc các shark nói những câu như: "Anh chỉ mải nhìn em nên chẳng thấy gì ở chiếc xe"; hoặc ngắt lời nữ CEO "Em không cần giải thích gì thêm về business. Với anh chỉ cần liếc mắt là business nào rồi. Anh không quan tâm đến business, ko quan tâm đến sản phẩm. Anh chỉ quan tâm đến mỗi em thôi"; hay "... cứ sạch, xanh, xinh là xong", như vậy họ phủ nhận năng lực, trí tuệ và tâm huyết của các nữ CEO mà chỉ chú ý đến body (cơ thể) của họ.

Bà nhận định rằng đó chính là phân biệt đối xử về giới, coi thường phụ nữ, "vật thể hoá" phụ nữ như là đồ trang trí cho họ vui mắt. Những lời nói trên cũng là quấy rối tình dục bằng lời nói như quy định trong Điều 84 Nghị định 145 của Chính phủ năm 2020 hướng dẫn thực hiện Bộ Luật lao động 2019.

Luật Bình đẳng giới (2006), tại Điều 10, khoản 2 cũng có quy định về việc nghiêm cấm phân biệt đối xử về giới dưới mọi hình thức. 

"Hai bên đang thảo luận về công việc mà các shark lại không bàn về công việc lại bàn về xinh, nói năng ỡm ờ, cợt nhả. Theo tôi đó là quấy rối tình dục", bà Thu Hồng thẳng thắn khẳng định.

Theo bà, tại Nghị định 167/2013/NĐ-CP thì Điều 5 phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 - 300.000 đồng đối với cử chỉ, lời nói thô bạo, khiêu khích, trêu ghẹo, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác.

"Tôi chắc chắn CEO nữ đó không hài lòng vì những lời cợt nhả của mấy shark nhưng ở tình thế đó họ buộc phải lờ đi", bà cho biết.

Để giải quyết vấn đề này, theo TS. Khuất Thu Hồng cần giáo dục về bình đẳng giới, về cách ứng xử văn minh, lịch sự, tôn trọng người khác. Đồng thời phải ban hành và áp dụng quy tắc ứng xử trên các chương trình truyền thông (và tất cả mọi nơi), tuân thủ luật pháp về bình đẳng giới và các luật liên quan.