[Infographic] Hai lần luận tội Tổng thống Trump: Những tương đồng và khác biệt

Trong lịch sử Mỹ mới chỉ có ba tổng thống bị luận tội là Andrew Johnson năm 1868, Bill Clinton năm 1998, và Donald Trump - hai lần vào tháng 12/2019 và tháng 1/2021. Theo quy định của Hiến pháp Mỹ, Hạ viện là cơ quan duy nhất có quyền luận tội tổng thống và điều khoản luận tội của Hạ viện có chức năng như bản cáo trạng của cơ quan công tố.

Sau khi Hạ viện luận tội, Thượng viện sẽ mở phiên tòa xét xử. Chánh án Tòa án Tối cao liên bang sẽ đóng vai thẩm phán điều hành phiên tòa, 100 thượng nghị sĩ sẽ vào vai bồi thẩm đoàn. Để kết tội và phế truất tổng thống cần có sự đồng thuận của ít nhất 67 thượng nghị sĩ (tức đa số 2/3).

Trong cả ba phiên tòa luận tội Andrew Johnson, Bill Clinton và Donald Trump từng diễn ra, Thượng viện đều tha bổng cho tổng thống, chưa có ai bị phế truất.

Phiên tòa luận tội Tổng thống Trump lần thứ 2 này có một điểm đặc biệt là có thể phải đến sau ngày 20/1/2021 - tức là sau khi ông Trump mãn nhiệm - mới có thể được diễn ra. 

Chỉ còn vài ngày nữa là ông Trump không còn giữ chức tổng thống Mỹ nhưng Đảng Dân chủ và một số nghị sĩ Đảng Cộng hòa vẫn quyết tâm luận tội và đưa tổng thống Mỹ ra xét xử vì cho rằng hành vi kích động bạo loạn đám đông dẫn tới đổ máu tại Điện Capitol ngày 6/1 là cực kỳ nguy hiểm và ông Trump phải chịu trách nhiệm.

Trong lịch sử chưa có phiên tòa luận tội nào diễn ra sau khi tổng thống đã miễn nhiệm, vì vậy tính hợp hiến và hợp pháp của phiên tòa sắp tới có thể sẽ là một chủ đề gây tranh cãi. Nếu bị kết tội sau 20/1, ông Trump cũng sẽ không còn chức tổng thống để mà bị phế truất. 

Tuy nhiên Thượng viện có thể viện dẫn Tu Chính án thứ 14 để cấm ông Trump giữ các chức vụ trong chính quyền liên bang và do vậy dập tắt hy vọng tái tranh cử vào năm 2024 của ông Trump. Theo The Guardian, việc thông qua Tu Chính án thứ 14 chỉ cần đa số quá bán, không cần đa số 2/3 như khi kết tội và phế truất.

Hiện nay hai phe Dân chủ và Cộng hòa đều kiểm soát 50 ghế trong Thượng viện. Để kết tội ông Trump, Đảng Dân chủ sẽ cần thuyết phục thêm ít nhất 17 thượng nghị sĩ Cộng hòa. Trong lần luận tội và xét xử cuối năm 2019 - đầu 2020, tất cả các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa ở cả hai viện Quốc hội (ngoại trừ Thượng nghị sĩ Mitt Romney bang Utah) đều ủng hộ ông Trump.

Tuy nhiên tình thế lần này có vẻ đã khác. Trong cuộc bỏ phiếu luận tội tại Hạ viện hôm 13/1, đã có 10 nghị sĩ Đảng Cộng hòa chống lại ông Trump. Ở Thượng viện, hiện vẫn chưa có nghị sĩ nào công khai tuyên bố muốn phế truất tổng thống của đảng mình. 

Theo nguồn tin riêng của New York Times và Axios, Lãnh đạo Đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell cho rằng hành vi của ông Trump đáng bị luận tội và có thể sẽ bỏ phiếu kết tội tổng thống. Tuy vậy ông McConnell vẫn chưa công khai đưa ra quan điểm về vụ luận tội. Ý kiến của ông McConnell rất có sức nặng và sẽ tác động lớn tới các thượng nghị sĩ Cộng hòa khác.

Trong phiên tòa sắp tới, ông McConnell sẽ là nhân tố quan trọng quyết định số phận của Tổng thống Trump.