Thách thức và cơ hội toàn cầu đan xen

Theo tổng hợp đánh giá của các chuyên gia Viện nghiên cứu Hoàng gia Anh về các vấn đề quốc tế (Chatham House), năm 2026 được dự báo sẽ chứng kiến nhiều diễn biến phức tạp trong lĩnh vực kinh tế, an ninh, công nghệ và khí hậu, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược gia tăng và các cơ chế hợp tác toàn cầu tiếp tục đối mặt với không ít thử thách.

Trong dự báo công bố giữa tháng 12 vừa qua, ông Creon Butler, Giám đốc chương trình nghiên cứu về tài chính và kinh tế toàn cầu, Viện Chatham House, nhận định kinh tế thế giới trong năm 2026 có thể đối mặt với rủi ro điều chỉnh mạnh của thị trường tài chính, thậm chí khủng hoảng.

Tuy nhiên, những yếu tố tích cực được kỳ vọng trong năm 2026 gồm nỗ lực chung của các nước nhằm củng cố hệ thống thương mại và đầu tư mở, chuẩn bị cho hội nghị bộ trưởng của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vào tháng 3/2026, cùng với các biện pháp ổn định thị trường tài chính và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2026 là hơn 3%.

Nhìn lại kinh tế toàn cầu năm 2025, ông Butler cho rằng kinh tế thế giới chịu tác động nhẹ hơn dự đoán trong bối cảnh các chính sách thuế quan bất định của Mỹ. Sức chống chịu này xuất phát từ việc nhiều nước không áp dụng các biện pháp thuế quan mang tính phản ứng đối với thuế quan của Mỹ, cùng với các yếu tố bù đắp khác như đầu tư vào Mỹ và duy trì thương mại theo các quy định của WTO.

Về an ninh toàn cầu, các chuyên gia tại Cham House cho rằng trong năm 2026, an ninh toàn cầu tiếp tục chịu nhiều áp lực do xung đột kéo dài ở một số khu vực.

Theo bà Orysia Lutsevych, Phó Giám đốc Chương trình Nga và Á - Âu kiêm trưởng Diễn đàn Ukraine tại Chatham House, cuộc xung đột tại Ukraine vẫn thu hút mối quan tâm của cộng đồng quốc tế trong bối cảnh triển vọng đem lại giải pháp hòa bình lâu dài và bền vững cho Ukraine vẫn còn khó đoán định.

Năm 2026 cũng được xem là thời điểm then chốt để các nước châu Âu củng cố vai trò an ninh khu vực trong bối cảnh Mỹ đang điều chỉnh mức độ can dự an ninh châu Âu theo hướng các đồng minh cần tự chủ hơn, nhấn mạnh vai trò của châu Âu trong việc đảm bảo quốc phòng của mình.

Tại khu vực Trung Đông, bà Sanam Vakil, Giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi thuộc Chatham House cho rằng thỏa thuận ngừng bắn mong manh giữa Phong trào Hồi giáo Hamas ở Dải Gaza và Israel sẽ tiếp tục bị thử thách, đòi hỏi nỗ lực ngoại giao bền bỉ hơn của cộng đồng quốc tế nhằm ngăn nguy cơ tái bùng phát xung đột và thúc đẩy ổn định lâu dài.

Trong khi đó, Liban và Syria vẫn có thể đối mặt với không ít khó khăn để ổn định tình hình chính trị và kinh tế trong nước, khiến cả hai quốc gia này dễ rơi vào vòng xoáy xung đột mới trong khu vực.

Cuộc bầu cử Quốc hội Liban dự kiến vào tháng 5/2026 có thể tạo cơ hội củng cố hệ thống chính trị trong nước nhưng các vấn đề như giải giáp lực lượng Hezbollah ở miền Nam Liban và chấm dứt các cuộc giao tranh giữa lực lượng này và Israel vẫn là thách thức trong năm 2026.

Về lĩnh vực công nghệ, bà Isabella Wilkinson, nghiên cứu viên tại Chương trình Xã hội Kỹ thuật số thuộc Chatham House cho rằng năm 2026, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ đối mặt thử thách.

Việc nhanh chóng triển khai AI tại các nền kinh tế phát triển dự kiến ảnh hưởng tới khoảng 60% lực lượng lao động trong thập niên tới, đồng thời gia tăng bất bình đẳng so với các nước thu nhập thấp.

Các tập đoàn công nghệ Mỹ và Trung Quốc, như OpenAI, Alibaba và DeepSeek, tiếp tục dẫn đầu cuộc đua phát triển AI, giữ phần lớn khả năng tính toán siêu máy tính toàn cầu. 

Trong bối cảnh này, nhiều nước thu nhập trung bình sẽ nỗ lực xây dựng hạ tầng công nghệ phục vụ lợi ích quốc gia và giảm phụ thuộc vào bên ngoài.

Các nỗ lực quản trị AI toàn cầu cũng được đẩy mạnh trong năm 2026, với Hội nghị AI Impact tại New Delhi (Ấn Độ) vào tháng 2 và Đối thoại Toàn cầu về quản trị AI do Liên hợp quốc tổ chức tại Geneva (Thụy Sĩ) vào tháng 7, nhằm thiết lập các quy tắc giám sát và điều chỉnh AI.

Bà Ana Yang, Giám đốc của Trung tâm Môi trường và Xã hội thuộc Chatham House nhận định biến đổi khí hậu tiếp tục là thách thức dài hạn đối với thế giới trong năm tới, với trọng tâm chính sách toàn cầu được nhận định sẽ dịch chuyển dần từ giảm phát thải sang thích ứng, trong bối cảnh tác động khí hậu ngày càng hiện hữu đối với kinh tế, an ninh và đời sống xã hội của nhiều nước trên thế giới.

Nhìn chung, các chuyên gia Chatham House cho rằng năm 2026 sẽ là phép thử quan trọng đối với khả năng điều phối quốc tế, khi các quốc gia phải đồng thời xử lý cạnh tranh chiến lược, rủi ro an ninh và các thách thức toàn cầu mang tính dài hạn.