Sự trỗi dậy của sữa thực vật: Khi giới khoa học hoài nghi ánh hào quang của sữa bò

Khoảng một thập kỉ trước (thậm chí gần đây ở một số nơi), các quán cà phê chỉ có một loại sữa thay thế sữa bò. Đó là sữa đậu nành. Các loại sữa thực vật khác cũng đã tồn tại, song khách hàng chỉ có thể mua chúng ở các cửa hàng thực phẩm có lợi cho sức khỏe.

Sữa thực vật đang xuất hiện ở khắp nơi, từ các tiệm cà phê tới những cửa hàng tạp hóa. Ảnh: pivot.com

Tình hình đã thay đổi. Giờ đây, một quán cà phê "thời thượng" có thể bán sữa từ đậu, gạo, dừa, quả hạnh, yến mạch. Thậm chí người dân Mỹ có thể mua sữa quả hạnh tại chuỗi cà phê Dunkin Donuts, vốn tự hào là "chuỗi cà phê của mọi người".

Mức tiêu thụ sữa thực vật tăng nhanh

Qui mô của thị trường sữa thực vật toàn cầu từng đạt giá trị 11,9 tỉ USD vào năm 2017, theo tính toán của nhiều tổ chức và doanh nghiệp. Sự tăng trưởng nhanh của nó đã thu hút sự chú ý của giới doanh nghiệp thực phẩm. 

Giới chuyên môn ước tính sữa thực vật có mức lãi cao hơn 6% so với sữa bò truyền thống. 

Người tiêu dùng đang dẫn dắt sự trỗi dậy của sữa thực vật. Chẳng hạn, ở Anh, 25% người dân chọn sữa thực vật. Nếu chỉ tính riêng người trong độ tuổi 16-24, tỉ lệ người uống sữa thực vật là 33%.

Ngược lại, mức tiêu thụ sữa bò đang giảm dần trong vài thập kỉ qua. Các thế hệ sau đang uống ít sữa bò hơn so với thế hệ trước. Khẩu vị là một trong những lí do. Thế hệ ngày nay đang sử dụng thực phẩm có nguồn gốc đa dạng hơn so với thế hệ cha, mẹ và ông, bà của chúng ta và thói quen dùng sữa cũng tuân theo xu hướng ấy.

Sữa thực vật đang xâm nhập vào những công dụng sở trường của sữa bò. Ngoài thay đổi khẩu vị và sở thích thử sản phẩm mới của người tiêu dùng, giới chuyên môn còn chỉ ra hai lí do khác khiến sữa thực vật trỗi dậy: Đạo đức và dinh dưỡng.

Sự nghi ngờ của giới khoa học đối với lợi ích sức khỏe của sữa bò

Hàng loạt nghiên cứu mới nhất đã dấy lên sự nghi ngờ về ánh hào quang xung quanh sữa bò. Trong suốt nhiều năm qua, các chiến dịch quảng cáo luôn "dạy" người tiêu dùng rằng sữa bò giúp xương chắc khỏe. Song một nghiên cứu gần đây chứng minh việc uống sữa ở mức cao làm tăng nguy cơ gãy xương và tử vong sớm. 

Vài báo cáo của Trường Sức khỏe Cộng đồng T.Chan thuộc Đại học Harvard khẳng định nhiều thành phần trong sữa bò có thể làm tăng nguy cơ ung thư buồng trứng và ung thư tuyến tiền liệt. Lượng mỡ bão hòa trong sữa bò có thể làm tăng hàm lượng cholesterol xấu và có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

Bất dung nạp lactose (tình trạng bệnh lý thể hiện ở những người thiếu hoặc không có khả năng tiêu hóa lactose, một loại đường tìm thấy trong các chế phẩm từ sữa) là một trong những nhược điểm lớn nhất đối với việc uống sữa bò của một tỉ lệ khá lớn người dân.

Thư viện Y học Quốc gia Mỹ ước tính 65% người dân không thể hoặc tiêu hóa rất kém đường lactose sau giai đoạn sơ sinh, và tỉ lệ này ở một số nhóm sắc tộc cao hơn so với phần còn lại của nhân loại.

Có lẽ thể thao chuyên nghiệp là lĩnh vực mà việc bỏ sữa bò thể hiện công dụng tích cực của nó một cách rõ rệt nhất. 

"Việc uống sữa bò tạo ra chất nhầy cản trở hoạt động hô hấp và gây viêm, kéo dài chu kì phục hồi sức khỏe", Dotsie Bausch, người đoạt huy chương bạc trong Thế vận hội 2012 và đang điều hành tổ chức phi lợi nhuận Switch4Good để vận động người dân dùng sữa thực vật.

Bausch khẳng định rằng, thói quen uống sữa bò thường xuyên khiến tình trạng viêm cấp tính và oxy hóa (do căng thẳng) trở thành hiện tượng mãn tính, dẫn tới mỏi cơ, gây tổn thương tế bào, tăng thời gian phục hồi sức lực, tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính.

"Vì thế, nếu bạn không phải là một con bê, sữa bò không phải là thực phẩm tốt đối với bạn", Bausch nhấn mạnh.

Với những người sợ tăng cân, thay sữa bò bằng sữa thực vật là cách cực dễ để giảm lượng calorie. Một cốc sữa hạnh nhân không đường chứa khoảng 30 calorie, trong khi một cốc váng sữa bò chứa 86 calorie, tức là gấp gần 3 lần. 

Lượng calorie từ sữa bò còn cao hơn nhiều nếu chúng ta tính tới lượng sữa bò mà chúng ta đưa vào cơ thể từ cà phê, ngũ cốc và các thực phẩm khác trong ngày.