Lợi suất tăng đáng sợ ra sao, vì sao người cứng rắn như ông Trump cũng phải khuất phục?

Sau khi Moody’s hạ xếp hạng tín nhiệm của Mỹ và dự luật thuế của Tổng thống Donald Trump qua cửa Hạ viện, lợi suất trái phiếu kho bạc đã nhanh chóng tăng mạnh, đặc biệt là lợi suất kỳ hạn dài.

Tuần qua, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm từng có lúc leo lên 5,17% - mức cao nhất kể từ năm 2007 đến nay - trước khi giảm nhẹ. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm cũng đang về gần với mức cao nhất kể từ đầu năm đến nay.

Diễn biến đó khiến Phố Wall run sợ. Lợi suất trái phiếu kho bạc tăng sẽ kéo chi phí vay nợ đi lên, tác động đến định giá chứng khoán trong nước và ảnh hưởng đến cả nước ngoài.

Ông Adam Lamp, CEO công ty quản lý tài sản Mint Wealth Management, nhấn mạnh: “Lợi suất trái phiếu tăng sẽ ảnh hưởng đến tất cả mọi người”.

Ngay cả Tổng thống Trump dường như cũng e sợ đà tăng của lợi suất. Sau khi thuế quan đối ứng với hàng chục đối tác thương mại của Mỹ có hiệu lực vào ngày 9/4, lợi suất đã tăng phi mã và ông Trump phải nhanh chóng thông báo tạm hoãn. 

Tác động đến người Mỹ

Đối với người tiêu dùng Mỹ, tác hại của lợi suất trái phiếu gia tăng rất rõ rệt, bởi nó khiến lãi suất đi lên.

Lợi suất trái phiếu kho bạc là chuẩn tham chiếu cho nhiều loại lãi suất, đặc biệt là lãi suất vay mua nhà. Khi lợi suất tăng, lãi suất vay thế chấp mua nhà cũng sẽ tăng theo, khiến người mua nhà phải đối mặt với khoản vay đắt đỏ hơn.

Lãi suất trung bình cho khoản vay thế chấp mua nhà cố định kỳ hạn 30 năm đã tăng lên 6,93%, theo dữ liệu của Fed St. Louis. Trong tuần kết thúc vào ngày 10/4, con số này là 6,62%.

Ngoài ra, lãi suất thẻ tín dụng và vay mua ô tô thường cũng sẽ đi lên cùng lợi suất. Điều này sẽ làm giảm sức mua của các hộ gia đình, trong khi đó tiêu dùng lại là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Mỹ.

Tuy nhiên, tác động của lợi suất trái phiếu đối với người tiêu dùng không chỉ toàn mang tính tiêu cực.

Lãi suất tăng mang lại lợi nhuận cao hơn cho những người để tiền vào các công cụ tài chính như tài sản trả lãi suất cao hay quỹ thị trường tiền tệ. Nói cách khác, sự gia tăng của lợi suất trái phiếu là điềm tốt với những người có tiền để tiết kiệm và điềm xấu với những ai cần vay tiền.

Ông Dominic Pappalardo, Giám đốc đầu tư đa tài sản của Morningstar Wealth, nhận xét: “Lãi suất cao có lợi cho người tiết kiệm và gây bất lợi cho người đi vay".

Tương tự như người tiêu dùng, doanh nghiệp cũng chịu áp lực nợ nần lớn hơn khi lợi suất trái phiếu tăng, do chi phí vay vốn trở nên đắt đỏ hơn.

Tuy nhiên, doanh nghiệp còn đối mặt với một rắc rối khác, đó là sự suy yếu của nhu cầu tiêu dùng. Sự kết hợp của hai yếu tố này tác động tiêu cực đến doanh thu và lợi nhuận doanh nghiệp.

Rủi ro với nhà đầu tư Mỹ

Lợi suất trái phiếu kho bạc đóng vai trò quan trọng trong việc định giá các tài sản tài chính. Đặc biệt, lợi suất kỳ hạn 10 năm thường được dùng làm lãi suất chiết khấu trong các mô hình định giá lợi nhuận và dòng tiền tương lai.

Lợi suất cao có thể dẫn đến định giá cổ phiếu giảm, gây áp lực khiến thị trường chung đi xuống, dẫn đến việc nhà đầu tư cổ phiếu bị lỗ.

Cổ phiếu tăng trưởng - đặc biệt là cổ phiếu công nghệ - là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất do giá của chúng phụ thuộc nhiều vào lợi nhuận tiềm năng trong tương lai.

Tín hiệu về tình hình tài khóa Mỹ

Tương lai của nền kinh tế Mỹ đang đối mặt với rất nhiều yếu tố bất định và khó đoán. Lợi suất tăng phản ánh nhà đầu tư yêu cầu chính phủ trả nhiều tiền hơn để chấp nhận rủi ro khi nắm giữ các khoản nợ dài hạn của Mỹ.

Việc các chủ nợ nên khắt khe hơn với Mỹ là điều không có gì đáng ngạc nhiên. Tính đến cuối năm 2024, nợ công của Mỹ đã vượt quá 36.200 tỷ USD, tương đương 122% GDP. Hiện tại, Mỹ là một trong 10 nền kinh tế có tỷ lệ nợ trên GDP cao nhất thế giới.

Nhà Trắng còn đang nỗ lực thúc đẩy một dự luật thuế có thể khiến thâm hụt ngân sách tăng thêm hàng nghìn tỷ USD trong một thập kỷ tới. Mức thâm hụt này sẽ được tài trợ bằng tiền vay - đồng nghĩa với việc nợ công sẽ tiếp tục lên cao và rủi ro vỡ nợ của Mỹ cũng ngày càng lớn.

Một số chuyên gia nhận định bằng cách kéo lợi suất đi lên, nhà đầu tư trái phiếu sẽ buộc Nhà Trắng cắt giảm chi tiêu, lập lại kỷ cương tài khóa ở Washington. 

Rủi ro đến hệ thống tài chính Mỹ

Trên lý thuyết, lợi suất trái phiếu tăng vọt gây hại cho hệ thống tài chính Mỹ. Song, tình hình hiện tại chưa nghiêm trọng đến mức đó.

Nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ trong bảng cân đối kế toán để đảm bảo tính thanh khoản và an toàn.

Do lợi suất và giá trái phiếu di chuyển ngược chiều nhau, đà tăng mạnh và đột ngột của lợi suất có nguy cơ khiến danh mục trái phiếu của các ngân hàng lỗ nặng.

Vụ sụp đổ đình đám của ngân hàng SVB trong năm 2023 cũng bắt nguồn từ biến động của lợi suất. Khi lợi suất vượt quá 4%, giá trị danh mục trái phiếu kho bạc mà SVB nắm giữ bị sụt giảm nghiêm trọng. Khi khách hàng biết về khó khăn tài chính của SVB, họ đồng loạt rút tiền, khiến SVB mất thanh khoản và sụp đổ.

Ngoài SVB, nhiều ngân hàng khu vực khác của Mỹ cũng từng chịu cảnh lao đao vì danh mục trái phiếu mất giá.

Hệ thống tài chính Mỹ vẫn lành mạnh, nhưng nếu đà tăng của lợi suất kéo dài thì nó có thể gây ra rủi ro nghiêm trọng.

Giám đốc Pappalardo của Morningstar Wealth cảnh báo: “Chúng ta vẫn còn cách xa kịch bản đó nhưng hệ thống tài chính có thể trở nên bất ổn nếu xu hướng tăng của lợi suất tiếp diễn”. 

Ảnh hưởng đến cả thế giới

Lợi suất trái phiếu kho bạc không phải vấn đề của riêng nước Mỹ, mà còn ảnh hưởng đến mọi quốc gia khác.

Do trái phiếu kho bạc Mỹ từ lâu được coi là tài sản an toàn nhất thế giới, lợi suất gia tăng có thể khuyến khích các nhà đầu tư chứng khoán nợ lựa chọn Mỹ thay vì trái phiếu của những quốc gia khác. Điều này sẽ gây áp lực kéo lợi suất trái phiếu toàn cầu đi lên.

Xu hướng này có thể đang diễn ra trong thực tế. Tuần trước, lợi suất trái phiếu chính phủ Anh, Đức và Nhật Bản đã tiến lên mức cao nhất trong hàng chục năm hoặc lập kỷ lục mới.