Kinh tế thế giới căng thẳng trước thuế quan đối ứng của Mỹ, nhiều nước có thể suy thoái

Nguy cơ suy thoái toàn cầu

Vòng áp thuế quan mới nhất của Mỹ vào ngày 2/4 sẽ gây thêm áp lực cho nền kinh tế thế giới vốn chỉ vừa phục hồi sau cú sốc lạm phát hậu đại dịch, đang bị đè nặng bởi khối nợ khổng lồ và bất ổn vì xung đột địa chính trị.

Tùy vào kết quả đàm phán giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và lãnh đạo những quốc gia khác, rất có thể chính sách thuế quan mới của Washington sẽ trở thành bước ngoặt lớn trong lịch sử. Trong hàng chục năm qua, phần còn lại của thế giới đã quen dựa vào sức mạnh và độ tin cậy của nước Mỹ, nhưng chiến lược này có thể sẽ phải thay đổi.

Ông Takahide Kiuchi, nhà kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Nomura, bình luận: “Thuế quan của ông Trump có nguy cơ phá hủy trật tự thương mại tự do toàn cầu mà chính Mỹ đã khởi xướng sau Thế chiến hai”.

Trong những tháng tới, các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ phải chịu nỗi đau khi giá cả gia tăng vì thuế quan, dẫn đến nhu cầu sụt giảm.

Ông Antonio Fatas, nhà kinh tế vĩ mô thuộc trường kinh doanh INSEAD ở Pháp, bình luận: “Nền kinh tế Mỹ và thế giới sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn, bị cản trở bởi nhiều bất ổn và có thể hướng đến tình trạng suy thoái toàn cầu”.

Hôm 2/4, ông Trump thông báo sẽ áp thuế tối thiểu 10% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu và đánh thuế cao hơn đối những quốc gia có sự mất cân bằng thương mại lớn với Mỹ.

Việt Nam và Trung Quốc là hai trong số các đối tác thương mại bị Mỹ đánh thuế đối ứng cao nhất, lần lượt là 46% và 34%. Nhà Trắng cũng xác nhận thuế quan với ô tô nhập khẩu bắt đầu có hiệu lực từ ngày 3/4.

Ông Olu Sonola, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế tại Fitch Ratings, tính toán rằng sau vòng áp thuế mối, thuế quan của Mỹ đối với mọi hàng hóa nhập khẩu đã nhảy vọt từ mức 2,5% trong năm 2024 lên 22% - tỷ lệ cao nhất kẻ từ khoảng năm 1910 đến nay.

Vị chuyên gia nhấn mạnh: “Đây là bước ngoặt lớn, không chỉ với nền kinh tế Mỹ mà toàn bộ thế giới. Rất có thể nhiều quốc gia sẽ rơi vào suy thoái”.

Trong tuần này, Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva nói với Reuters rằng bà không dự kiến cuộc suy thoái toàn cầu sẽ xảy ra trong năm nay.

Song, đó là trước khi ông Trump công bố loạt thuế quan cao hơn hẳn dự đoán của các chuyên gia. Thêm nữa, tác động của thuế quan đối ứng lên các quốc gia cũng sẽ rất khác nhau. Ví dụ, Anh chịu thuế suất 10%, còn Campuchia là 49%.

Ông Marcel Thieliant, trưởng bộ phận châu Á - Thái Bình Dương tại Capital Economics, nhận xét: “Các nền kinh tế châu Á là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ thuế quan đối ứng của Mỹ. Các nước châu Á chịu thuế quan cao hơn, đồng thời cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu hàng hóa từ Mỹ hơn hầu hết các nền kinh tế khác”.  

Và nếu thuế quan đẩy Mỹ vào suy thoái, điều đó cũng sẽ đè nặng lên những nước đang phát triển xuất khẩu nhiều hàng hóa sang nền kinh tế lớn nhất thế giới.

“Thế giới đảo lộn”

Nhiều khả năng thuế quan của Mỹ cũng sẽ gây tác động rất lớn đến các ngân hàng trung ương toàn cầu.

Sự đổ vỡ của chuỗi cung ứng có thể khiến lạm phát tương lai có xu hướng tăng cao hơn mức 2% - cột mốc mà nhiều ngân hàng trung ương hiện coi là khả dĩ.

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) sẽ phải đối mặt với quyết định đặc biệt khó khăn. Một mặt, Nhật Bản đối mặt với áp lực lạm phát đáng kể và có thể cần tăng lãi suất; nhưng mặt khác, nền kinh tế xứ sở hoa anh đào cần được trợ giúp từ chính sách tiền tệ khi ngành xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi thuế quan cao của Mỹ.

Tuy nhiên, tờ Reuters chỉ ra rằng các nước có rất ít sự lựa chọn ngoài việc tìm cách giảm thiểu hậu quả kinh tế từ thuế quan và thuyết phục Washington miễn trừ. Bộ trưởng Bộ Thương mại Nhật Bản cảnh báo thuế quan của Mỹ có thể vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nhưng chỉ nói Tokyo sẽ xem xét “nhiều lựa chọn” phản ứng.

Thủ tướng Australia chỉ trích thuế quan của Mỹ “không phải hành động của một người bạn”, nhưng loại trừ khả năng trả đũa bằng thuế quan.

Một câu hỏi đáng chú ý là điều gì sẽ xảy ra nếu thuế quan không mang đến làn sóng đầu tư vào ngành sản xuất nội địa của Mỹ giống ý ông Trump, bởi ngành này đang trong tình trạng thiếu hụt lao động?

Một số chuyên gia cho rằng ông Trump sẽ tìm cách khác để xóa bỏ thâm hụt thương mại toàn cầu của Mỹ, ví dụ như yêu cầu các nước khác tham gia vào một kế hoạch tái cân bằng tỷ giá hối đoái nhằm mang lại lợi thế cho các nhà xuất khẩu Mỹ.

Bà Freya Beamish, nhà kinh tế trưởng của TS Lombard, cảnh báo: “Trong trường hợp này, ông Trump có thể sẽ thực hiện những biện pháp rủi ro hơn nhằm làm giảm sức mạnh của đồng USD”.

Dù vậy, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde phát biểu tại một sự kiện ngày 2/4 rằng châu Âu cần hành động ngay lập tức và đẩy nhanh nỗ lực cải cách kinh tế trong “một thế giới đảo lộn”.

Bà tuyên bố: “Trong quá khứ, mọi quốc gia đều hưởng lợi khi Mỹ cam kết theo đuổi trật tự thế giới đa phương, dựa trên luật lệ. Ngày nay, chúng ta phải đối mặt với sự khép kín, chia rẽ và bất ổn".