Chuyện đời của Bạc (Kỳ 4-cuối): ‘Vua lỳ đòn’ hồi sinh

Khi ‘nhà cái’ thay đổi luật chơi

Để hiểu được sức bật của bạc ngày hôm nay, chúng ta phải quay lại thời điểm đen tối nhất của nó: năm 1980. Đó là lúc mà bạc, sau nhiều thập kỷ bị kìm kẹp, đã có một nỗ lực vùng lên mạnh mẽ, để rồi bị dập tắt bởi chính những người tạo ra luật chơi.

Cuối thập niên 1970, lạm phát tại Mỹ vượt ngoài tầm kiểm soát, niềm tin vào đồng đô la chạm đáy. Ba anh em nhà Hunt—những tỷ phú dầu mỏ từ Texas—đã nhận ra một sự thật đơn giản: bạc đang bị định giá quá thấp so với tiền giấy. Và thế là ba người bắt đầu một chiến dịch mua gom khổng lồ.

Các nhà đầu cơ thông thường chỉ chơi trên giấy thông qua các hợp đồng tương lai và bù trừ bằng tiền mặt. Trái lại, anh em nhà Hunt lại yêu cầu giao nhận vật chất (physical delivery). Họ không muốn những hợp đồng tương lai vô hình; họ muốn những thỏi bạc có thể cầm nắm được trên tay. Đến đầu năm 1980, anh em nhà Hunt đã tích lũy được khoảng 200 triệu ounce bạc (6.200 tấn), tương đương gần 1/3 lượng bạc lưu thông của thế giới lúc bấy giờ.

Hành động này đã làm "cháy kho" các sở giao dịch hàng hóa. Giá bạc tăng vọt từ 6 USD vài năm trước đó lên mức kỷ lục 50 USD/ounce vào ngày 18/1/1980. Hệ thống thị trường phái sinh đứng trước nguy cơ sụp đổ vì lượng bạc được bán qua các hợp đồng tương lai lớn gấp nhiều lần lượng bạc có trong kho. Các ngân hàng và định chế tài chính lớn, những người đang nắm giữ vị thế bán khống (short) khổng lồ, đối mặt với khoản lỗ hàng tỷ USD.

Và khi "nhà cái" bị đe dọa, họ đã thay đổi luật chơi.

Sàn giao dịch COMEX (New York) đã thực hiện một loạt động thái chưa từng có tiền lệ. Vào ngày 7 /1/1980, COMEX ban hành "Quy tắc Bạc số 7" (Silver Rule 7), hạn chế nghiêm ngặt việc mua bằng tài khoản ký quỹ (margin). Đỉnh điểm vào ngày 21/1, sàn giao dịch ra lệnh cấm hoàn toàn việc mở vị thế mua mới, chỉ cho phép bán ra để thanh lý vị thế. Nói cách khác, người mua bị trói tay, chỉ có người bán được phép hoạt động.

Đòn đánh này đã bẻ gãy xương sống của thị trường. Giá bạc lao dốc không phanh. Ngày 27/3/1980 được gọi là "Thứ Năm Bạc" (Silver Thursday) khi giá bạc sụp đổ 50% chỉ trong một phiên, từ hơn 21 USD xuống còn 10 USD. Anh em nhà Hunt phá sản, và thị trường bạc rơi vào một mùa đông dài đằng đẵng hàng thập kỷ.

Bài học từ năm 1980 rất rõ ràng: Khi giá trị thực của tài sản đe dọa sự tồn vong của hệ thống tài chính ảo, hệ thống sẽ không ngần ngại thay đổi luật chơi để bảo vệ chính mình.

Sự trỗi dậy năm 2025: Lần này đã khác

Phải mất 45 năm, bạc mới tìm lại được ánh hào quang xưa. Tháng 12/2025, giá bạc đã chính thức phá vỡ mức đỉnh lịch sử danh nghĩa (nominal high) của năm 1980, vượt qua mốc 50 USD và có lúc chạm 64 USD/ounce.

Nhưng con số này vẫn chưa nói lên hết câu chuyện. Nếu điều chỉnh theo lạm phát, mức giá 50 USD của năm 1980 tương đương với khoảng 180 - 190 USD ngày nay. Điều đó có nghĩa là, dù đã tăng giá mạnh mẽ, giá bạc thực tế vẫn còn rất thấp so với đỉnh lịch sử của nó.

Quan trọng hơn, động lực của đợt tăng giá lần này hoàn toàn khác biệt, không đến từ sự đầu cơ của một vài cá nhân như anh em nhà Hunt mà đến từ một sự khan hiếm mang tính cấu trúc không thể chối cãi của nền kinh tế toàn cầu.

Bức tranh cung cầu mất cân đối

Thị trường bạc hiện tại đang đối mặt với một cơn bão hoàn hảo: nguồn cung cạn kiệt trong khi nhu cầu bùng nổ.

Nguồn cung bị trói buộc

‎Khác với vàng hay dầu mỏ, nguồn cung bạc rất kém linh hoạt. Khoảng 70-80% sản lượng bạc toàn cầu không đến từ các mỏ bạc chuyên biệt, mà là sản phẩm phụ của quá trình khai thác đồng, chì, và kẽm. Điều này có nghĩa là ngay cả khi giá bạc tăng gấp đôi thì cũng không đủ để kích thích việc mở thêm mỏ bạc mới, trừ khi giá các kim loại cơ bản như đồng, kẽm, thiếc cũng tăng mạnh.

Sản lượng từ các mỏ bạc chính (chỉ khai thác bạc) đang trong xu hướng giảm dài hạn, đạt 227,5 triệu ounce (7.100 tấn) vào năm 2024.

Về mặt hóa học, bạc có thể được tái chế. Tuy nhiên, hoạt động tái chế nhìn chung tương đối khó khăn và không hợp lý về mặt kinh tế. Theo Silver Institute, năm 2024, tổng lượng bạc tái chế đạt 194 triệu ounce (6.100 tấn). Tỷ lệ thu hồi bạc từ thiết bị điện tử chỉ đạt khoảng 18% lượng bạc sử dụng.

Một chiếc vỏ lon bia bằng nhôm có thể được thu gom lại và nấu chảy chỉ sau vài tháng xuất xưởng. Nhưng bạc lại nằm tản mát và lẫn lộn với nhiều thành phần khác trong đồ điện tử, xe điện, tấm pin mặt trời – những sản phẩm có vòng đời tương đối dài. Dù có được tái chế thì cũng phải mất từ 5 năm đến 20 năm (đối với pin mặt trời), số bạc này mới có thể quay lại lưu thông.

Các kho dự trữ bạc trên thế giới đang cạn kiệt với tốc độ báo động. Tại sàn COMEX, lượng bạc "đăng ký"—loại sẵn sàng để giao ngay—đã giảm hơn 50% chỉ trong vòng 4 năm, từ 152 triệu ounce vào đầu năm 2021 xuống còn 73 triệu ounce vào cuối năm 2024. Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại London (LBMA), nơi tồn kho đang ở mức thấp nhất mọi thời đại.

Nhu cầu công nghiệp bùng nổ

‎Bạc ngày nay không đơn thuần là kim loại tiền tệ như thế kỷ 19, nó đã trở thành "kim loại của tương lai". Với tính dẫn điện và dẫn nhiệt tốt nhất trong tất cả các kim loại, bạc là vật liệu không thể thay thế trong các ngành công nghiệp mới.

Ngành điện mặt trời là động lực lớn nhất. Công nghiệp quang điện, đặc biệt là tại Trung Quốc, đang tiêu thụ một lượng bạc kỷ lục để sản xuất tấm pin mặt trời. Dự kiến nhu cầu bạc từ lĩnh vực này sẽ tiếp tục tăng trưởng hai con số. Năm 2024, ngành điện mặt trời tiêu thụ gần 196 triệu ounce (6100 tấn) bạc, tương đương 29% nhu cầu bạc sử dụng trong công nghiệp.

Các ngành công nghệ cao từ xe điện (EV), mạng 5G cho đến các trung tâm dữ liệu AI đều cần đến bạc trong các vi mạch, mối hàn và vật liệu tản nhiệt. Một chiếc xe điện trung bình sử dụng lượng bạc nhiều hơn 67% đến 79% so với xe động cơ đốt trong.

Các công nghệ pin thể rắn (solid state) mới mà Samsung và BMW đang nghiên cứu hứa hẹn sẽ hoạt động hiệu quả hơn, giảm thời gian sạc, tăng tầm hoạt động, nhưng cũng sẽ cần tới khoảng 1 kg bạc, trong khi pin lithium hiện nay không dùng bạc.

Nếu 20% sản lượng ô tô toàn cầu (khoảng 16 triệu xe) áp dụng công nghệ pin mới, nhu cầu bạc hàng năm cho EV sẽ tăng thêm 16.000 tấn, tương đương 62% tổng nguồn cung bạc hàng năm.

Năm 2024, tổng nhu cầu bạc đạt khoảng 1,15 tỷ ounce (32.400 tấn), trong khi tổng nguồn cung (bao gồm khai thác và tái chế) chỉ đạt khoảng 1 tỷ ounce, dẫn đến mức thâm hụt 149 triệu ounce.

Từ năm 2021 đến 2024, tổng mức thâm hụt tích lũy đã đạt 678 triệu ounce (gần 21.200 tấn). Số thiếu hụt này được lấy từ các kho bạc sẵn có. Đây rõ ràng không phải là sự mất cân đối nhất thời mà là một vấn đề mang tính cấu trúc, khó có thể thay đổi trong một sớm một chiều.

Động thái của những ‘tay to’

Trong khi các sàn giao dịch phương Tây cố gắng kìm hãm giá bạc bằng các công cụ phái sinh (bạc giấy), những người chơi thực sự trên bàn cờ địa chính trị đang âm thầm gom bạc vật chất.

Năm 2024, Nga trở thành cường quốc đầu tiên chính thức chỉ định bạc là tài sản dự trữ chiến lược, với kế hoạch chi hơn 500 triệu USD để mua kim loại quý này trong 3 năm tới.

Trung Quốc dù là nước sản xuất bạc lớn thứ hai thế giới vẫn phải nhập khẩu ồ ạt để phục vụ cho cỗ máy công nghiệp khổng lồ của mình. Đất nước tỷ dân đã âm thầm tích lũy một kho dự trữ chiến lược để chuẩn bị cho sự khan hiếm trong tương lai.

Theo Thông báo số 68 của Bộ Thương mại Trung Quốc ngày 30/10/2025, chỉ các công ty đã được nhà nước chấp thuận và cấp phép mới có quyền xuất khẩu bạc thỏi từ Trung Quốc kể từ ngày 1/1/2026. Chính sách này tạo ra một sự kiểm soát tuyệt đối, cho phép Bắc Kinh thắt chặt hoặc nới lỏng nguồn cung bạc xuất khẩu bất cứ lúc nào, bằng cách điều chỉnh danh sách các nhà xuất khẩu được phê duyệt hoặc khối lượng mỗi nhà xuất khẩu được phép vận chuyển.

Ngay tại Phố Wall, "nhà cái" dường như cũng đang thay đổi chiến thuật. Trong những năm qua đã có nhiều suy đoán về việc JPMorgan Chase, ngân hàng lớn nhất nước Mỹ, đã tích lũy một lượng bạc vật chất khổng lồ kể từ năm 2011. Các ước tính cho rằng kho bạc của họ có thể chứa tới 675 triệu ounce (21.000 tấn).

Sự trở lại của ‘vua lỳ đòn’

Ba anh em nhà Hunt có thể bị đánh bại bởi một thay đổi luật chơi phút chót, nhưng không một sàn giao dịch nào có thể thay đổi luật chơi với các chính phủ quốc gia hay quy luật cung cầu của cả nền kinh tế toàn cầu.

Bạc đã bị vùi dập suốt 150 năm, từ việc bị gạch tên khỏi danh sách tiền tệ năm 1873, bị tịch thu năm 1934, bị loại bỏ khỏi đồng xu năm 1965 cho tới cú đánh úp trên sàn giao dịch năm 1980. Nhưng giá trị nội tại của nó — với tư cách là tiền tệ thực sự và nguyên liệu công nghiệp thiết yếu — là thứ không thể bị tiêu diệt bằng các sắc lệnh hành chính.

Chừng nào những tấm pin mặt trời còn cần bạc để hấp thụ ánh sáng, những chiếc xe điện cần bạc để lăn bánh, và các con chip AI cần bạc để tư duy, chừng đó bạc vẫn còn sống trong văn minh nhân loại.

Việc giá bạc bùng nổ năm 2025 là lời khẳng định đanh thép: “Vua lỳ đòn" đã trở lại. Từ đống tro tàn của sự ruồng bỏ, bạc đang trỗi dậy. Trong một thế giới ngập tràn tiền giấy được in vô tội vạ và những lời hứa suông, bạc là hiện thân của giá trị thực.