Xuất khẩu rau quả với những kỳ tích liên tiếp

Năm 2025 là năm thứ ba liên tiếp ngành rau quả Việt Nam phá vỡ các kỷ lục xuất khẩu, khi kim ngạch đạt 8,6 tỷ USD.

Đằng sau con số ấn tượng ấy vẫn là sự trỗi dậy mạnh mẽ của mặt hàng sầu riêng cùng bước chuyển căn bản trong tư duy sản xuất, xuất khẩu và hội nhập thị trường quốc tế.

Sau hai năm liên tiếp tăng trưởng mạnh, ngành rau quả bước vào năm 2025 với nhiều sức ép mới. Các thị trường nhập khẩu lớn như Trung Quốc và châu Âu đồng loạt nâng cao hàng rào kỹ thuật, trong khi chính sách thuế quan của Mỹ tiềm ẩn nhiều biến động.

Đặc biệt, việc Trung Quốc áp dụng quy định kiểm soát dư lượng chất vàng O và Cadimi đã khiến xuất khẩu sầu riêng – mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn gặp khó khăn ngay từ đầu năm, kéo kim ngạch rau quả trong nửa đầu năm giảm mạnh.

Trước áp lực đó, nhiều doanh nghiệp buộc phải rà soát lại toàn bộ chuỗi sản xuất, từ vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói đến khâu kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc.

Thay vì mở rộng sản lượng như giai đoạn trước, trọng tâm của ngành trong nửa đầu năm chuyển sang kiểm soát chất lượng và chuẩn hóa quy trình – bước điều chỉnh cần thiết để thích ứng với yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.

Từ tháng 6/2025, xuất khẩu sầu riêng bắt đầu phục hồi, đưa ngành rau quả nhanh chóng lấy lại đà tăng trưởng.

Đặc biệt, trong giai đoạn cao điểm từ tháng 8 đến tháng 10, khi Tây Nguyên bước vào vụ thu hoạch rộ, kim ngạch xuất khẩu rau quả tăng mạnh, tạo nên cú bứt phá quyết định cho kết quả cả năm.

Cùng với sầu riêng, các mặt hàng chuối, xoài, mít… tiếp tục duy trì tăng trưởng ổn định, trong khi bưởi và dừa nổi lên như những nhân tố mới, góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu.

Nhờ sự cộng hưởng của các mặt hàng chiến lược, ngành rau quả Việt Nam đang tiến gần mốc 8,5 tỷ USD trong năm 2025 – mức cao chưa từng có.

Thành quả này vượt xa mục tiêu hơn 5 tỷ USD đặt ra trong Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025, khẳng định năng lực thích ứng và bứt phá của ngành trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động.

Trong bức tranh chung ấy, sầu riêng tiếp tục giữ vai trò đầu tàu, mang về kỷ lục mới với khoảng 4 tỷ USD, tăng 800 triệu USD so với mức thực hiện năm 2024.

Ông Võ Tấn Lợi, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Tiền Giang (tỉnh Đồng Tháp) cho biết, từ khi được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, giá trị kim ngạch sầu riêng tăng trưởng vượt bậc, mang lại nguồn thu lớn cho nông dân và doanh nghiệp.

Sầu riêng trở thành mặt hàng trái cây có giá trị xuất khẩu cao nhất trong nhóm nông sản, đánh dấu bước ngoặt quan trọng của ngành trái cây Việt Nam.

Theo ông Võ Tấn Lợi, thành công này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn đối với sản xuất. Các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc, buộc ngành sầu riêng phải phát triển theo hướng chuyên nghiệp và bền vững.

“Việc mở cửa thị trường không phải là đích đến cuối cùng, mà là động lực để tổ chức lại sản xuất, nâng cao chất lượng”, ông Lợi nhấn mạnh.

Kỳ tích xuất khẩu rau quả năm 2025 gắn liền với quá trình mở cửa thị trường và hội nhập thương mại sâu rộng. Việt Nam liên tục ký kết các nghị định thư xuất khẩu chính ngạch với Trung Quốc, đồng thời mở rộng hiện diện tại các thị trường chất lượng cao.

Riêng năm 2025, Việt Nam và Trung Quốc đã ký 5 nghị định thư; trong đó có chanh leo và mít tươi; bưởi tươi cũng chính thức được xuất khẩu sang Australia – thị trường nổi tiếng khắt khe về tiêu chuẩn kỹ thuật.

Theo ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, mỗi mặt hàng nông sản được xuất khẩu chính thức không chỉ mở ra cơ hội thị trường, mà còn thúc đẩy người nông dân và doanh nghiệp nâng cao nhận thức, áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu về kiểm dịch, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Đây là yếu tố then chốt giúp ngành rau quả tiến tới phát triển bền vững.

Ở góc độ hiệp hội ngành hàng, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam đánh giá, nửa cuối năm 2025 ghi nhận sự bứt phá rõ rệt của xuất khẩu rau quả cả về sản lượng lẫn giá trị.

Sự phục hồi của sầu riêng giữ vai trò dẫn dắt, kéo theo sự tăng trưởng của nhiều loại trái cây khác.

Trung Quốc vẫn là thị trường chiến lược của rau quả Việt Nam, với quy mô nhập khẩu trái cây khoảng 78 tỷ USD mỗi năm, trong khi kim ngạch từ Việt Nam mới chỉ chiếm chưa tới 5 tỷ USD. Dư địa thị trường còn rất lớn nếu Việt Nam có chiến lược hợp tác bài bản và dài hạn.

Song song với xuất khẩu tươi, đầu tư vào chế biến sâu đang trở thành động lực tăng trưởng mới. Việc sầu riêng được cấp đông xuất khẩu không chỉ giúp gia tăng giá trị mà còn giảm phụ thuộc vào mùa vụ.

Mới đây, UBND tỉnh Gia Lai đã chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư cho Dự án Tổ hợp công nghệ cao chế biến trái cây xuất khẩu của Công ty cổ phần Nafoods Tây Nguyên, với công suất 100.000 tấn nguyên liệu mỗi năm.

Khi các dự án chế biến quy mô lớn được triển khai, năng lực cạnh tranh của trái cây Việt Nam sẽ tiếp tục được nâng cao.

Sau sầu riêng, nhiều doanh nghiệp và chuyên gia kỳ vọng chuối sẽ là ngành hàng tiếp theo tạo dấu ấn.

Việt Nam đã lai tạo thành công giống chuối kháng bệnh vàng lá - Panama, tạo nền tảng cho phát triển bền vững.

Theo ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Nông nghiệp U&I (Unifarm), thị trường chuối toàn cầu dự báo đạt 21 tỷ USD vào năm 2030, trong khi xuất khẩu chuối của Việt Nam hiện mới đạt khoảng 380 triệu USD.

Giá trị xuất khẩu bình quân của chuối Việt Nam hiện chưa tới 2.500 USD/ha/năm. Nếu nâng được giá trị xuất khẩu bình quân lên mức 25.000 USD/ha/năm như mô hình của Unifarm hay các doanh nghiệp, chuối Việt Nam hoàn toàn có thể đạt kim ngạch 3,8 tỷ USD trong tương lai, ông Phạm Quốc Liêm chia sẻ.

Dư địa tăng trưởng của rau quả Việt Nam sẽ không chỉ đến từ mở rộng sản lượng mà từ khả năng kiểm soát chất lượng, chuẩn hóa vùng trồng, làm chủ truy xuất nguồn gốc và đẩy mạnh chế biến sâu.

Trên nền tảng của năm 2025, nếu duy trì được kỷ luật thị trường, phát triển các ngành hàng trụ cột như sầu riêng, chuối, bưởi, dừa… theo chuỗi giá trị khép kín và tận dụng tốt các nghị định thư đã ký, kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ sớm vươn tới 10 tỷ USD cho năm tới.