Vì sao nhà đầu tư tìm đến vàng khi thế giới bất ổn?

Suốt nhiều thế kỷ, vàng luôn là tài sản trú ẩn an toàn trong những thời điểm bất ổn địa chính trị và kinh tế. Là hàng hóa giá trị cao, đáng tin cậy, dễ dàng chuyển nhượng và bán ở bất kỳ nơi nào đã giúp vàng mang lại cảm giác an toàn khi mọi tài sản khác liên tục biến động.

Không phải ai cũng chuộng vàng. Trong thư gửi cổ đông Berkshire Hathaway Inc. năm 2011, nhà đầu tư lừng danh Werren Buffet viết rằng “nếu bạn sở hữu 1 ounce vàng suốt đời, rốt cuộc bạn sẽ vẫn chỉ sở hữu 1 ounce đó mà thôi”.

Tuy nhiên, giới đầu tư đã tìm đến vàng như nơi trú ẩn khi các chính sách thương mại và địa chính trị của Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến giá cổ phiếu, trái phiếu và tiền tệ biến động mạnh. Số tiền nhà đầu tư đổ vào các quỹ ETF vàng trong quý I năm nay lên đến 21 tỷ USD, mức cao nhất kể từ đại dịch Covid-19, theo số liệu của Hội đồng Vàng Thế giới (WGC),

Cơn sốt vàng đã đẩy giá giao ngay liên tiếp lập kỷ lục mới, vượt 3.500 USD/ounce hồi giữa tháng 4, nối dài đà tăng dữ dội từ năm ngoái. Tính đến nay, kim loại quý này đã vượt qua gần như toàn bộ các loại tài sản chủ chốt về tốc độ tăng giá.

Nhu cầu vàng tại Trung Quốc, nước sản xuất và tiêu thụ hàng đầu thế giới, là một trong những động lực chính thúc đẩy đà tăng của giá vàng. Một xúc tác khác là những thay đổi lớn trong chính sách thương mại và thuế quan dưới thời Tổng thống Donald Trump, khiến vàng "lấp đầy khoảng trống" và trở thành nơi trú ẩn an toàn.

Tại sao vàng được coi là nơi trú ẩn an toàn?

Vàng thường tăng giá vào những thời điểm thị trường chịu áp lực. Vàng cũng được coi là tài sản phòng hộ chống lại lạm phát, khi sức mua của đồng tiền suy giảm. Hiện lo ngại lạm phát ngày càng rõ nét khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thuế suất mới đối với hàng nhập khẩu vào Mỹ cũng như những mức thuế đáp trả đũa của các quốc gia khác, đe dọa đẩy tăng giá cả  trên toàn cầu.

Vị thế trú ẩn an toàn của vàng càng được củng cố khi các chính sách thương mại của Tổng thống Trump làm xói mòn lòng tin vào tài sản trú ẩn truyền thống như USD và trái phiếu chính phủ và thách thức niềm tin vào vị thế của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu.

USD và trái phiếu Mỹ - 2 kênh trú ẩn an toàn truyền thống - đang mất dần sức hấp dẫn sau làn sóng bán tháo gần đây.

Dữ liệu của LSEG cho thấy, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 30 năm đã lên mức cao nhất kể từ tháng 11/2023, trong khi chỉ số USD giảm 8% kể từ đầu năm. Đáng chú ý, chỉ 1 tuần khi Tổng thống Donald Trump công bố các mức thuế đối ứng, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm và 30 năm đồng loạt tăng tới 30 điểm cơ bản. Cùng thời gian, giá vàng giao ngay tăng 25%.

Sự biến động này làm lung lay niềm tin của giới đầu tư vào tài sản Mỹ cho dù lợi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn dài đã hạ nhiệt và đồng USD phục hồi nhẹ sau khi Tổng thống Trump rút lại tuyên bố về việc sa thải Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell.

CNBC dẫn lời chiến lược gia John Reade tại WGC cho rằng, mặc dù chưa đến mức “cái chết của đồng USD”, nhưng rõ ràng niềm tin vào Mỹ, nền kinh tế nước này và các tài sản chủ chốt như USD và trái phiếu kho bạc đã suy giảm rõ rệt.

Thông thường, lợi suất trái phiếu càng cao thì vàng càng kém hấp dẫn do chi phí cơ hội tăng lên. Tuy nhiên, mối quan hệ này đang dần bị phá vỡ.

Theo ông Michael Ryan, giảng viên Đại học Waikato, New Zealand, vàng đang phát huy vai trò phòng chống lạm phát, khiến kim loại quý này trở thành tài sản "đặc biệt" trong bối cảnh hiện nay.

Các chính sách thuế mới được dự báo sẽ khiến lạm phát tại Mỹ tăng cao, dẫn đến lãi suất cao hơn và gây áp lực lên trái phiếu, trong khi vàng - tài sản được coi là hàng rào chống lạm phát - trở thành lựa chọn sáng giá.

Một yếu tố khác là niềm tin vào Mỹ đang suy giảm. Theo bà Soni Kumari, chiến lược gia hàng hóa tại ANZ, bất ổn kinh tế và địa chính trị đã khiến lòng tin vào tài sản Mỹ suy giảm.

Thêm vào đó, cuộc chiến thương mại do Tổng thống Trump khởi xướng - vốn bị nhiều nhà đầu tư xem là sai lầm về chính sách - càng khiến vàng, tài sản không chịu rủi ro tín dụng và không phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của bất kỳ quốc gia nào, trở nên hấp dẫn hơn.

Đà suy yếu của USD cũng góp phần tăng sức hút của vàng. Khi USD mất giá, các hàng hóa định giá bằng đồng bạc xanh như vàng trở nên rẻ hơn đối với những người nắm giữ các đồng tiền khác.

Cùng lúc, các ngân hàng trung ương ở các thị trường mới nổi – vốn có tỷ trọng dự trữ vàng thấp hơn so với các nước phát triển – đang đẩy mạnh mua vàng nhằm đa dạng hóa tài sản dự trữ, giảm sự phụ thuộc vào USD, theo bà Eli Lee, trưởng chiến lược gia đầu tư tại Bank of Singapore.

Bên cạnh các yếu tố thị trường, việc sở hữu vàng là yếu tố văn hóa lâu đời tại Ấn Độ và Trung Quốc – 2 thị trường tiêu thụ vàng lớn nhất thế giới. Ở Ấn Độ và Trung Quốc, vàng là biểu tượng của sự thịnh vượng và an toàn, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các gia đình Ấn Độ hiện nắm giữ khoảng 25.000 tấn vàng, cao gấp hơn 5 lần lượng vàng dự trữ tại Fort Knox của Mỹ.

Giá vàng tăng do lo ngại về căng thẳng thương mại

Đà tăng mạnh của giá vàng từ đầu năm 2024 một phần được hỗ trợ bởi làm sóng mua ròng của các ngân hàng trung ương, nhất là tại các quốc gia mới nổi khi tìm cách giảm phụ thuộc vào đồng USD – đồng tiền dự trữ chủ chốt trên thế giới. Vàng giúp các quốc gia đa dạng hóa dự trữ ngoại hối và phòng ngừa nguy cơ đồng nội tệ mất giá.

Các ngân hàng trung ương đã mua ròng vàng liên tục 15 năm qua, nhưng tốc độ mua tăng gấp đôi sau cuộc xung đột Nga-Ukraine. Việc Mỹ và đồng minh phong tỏa tài sản của Ngân hàng trung ương Nga ở nước ngoài đã cho thấy tài sản bằng ngoại tệ dễ tổn thương tới mức nào trước các đòn trừng phạt.

Theo WGC, năm 2024, các ngân hàng trung ương đã mua vào hơn 1.000 tấn vàng - năm thứ 3 liên tiếp, và hiện cũng đang nắm giữ 1/5 lượng vàng thế giới khai thác được.

Động thái này của các ngân hàng trung ương đã khiến Goldman Sachs Group Inc. trong tháng 4 đã nâng dự báo giá vàng lên 3.700 USD/ounce vào cuối năm nay, thậm chí còn dự báo giá có thể chạm ngưỡng 4.000 USD/ounce vào giữa năm sau.

Điều gì có thể chặn đà tăng của giá vàng?

Sau một giai đoạn giá vàng gần như liên tục đi lên từ đầu năm ngoái, thị trường có thể chứng kiến một vài đợt điều chỉnh khi giới đầu tư chốt lời. Bên cạnh đó, lo ngại về chính sách thuế quan của Tổng thống Trump lắng dịu, Nga và Ukraine đạt được thỏa thuận hòa bình cũng có thể khiến giá vàng hạ nhiệt.

Tuy vậy, các ngân hàng trung ương vẫn là lực đỡ chính cho đà tăng của giá vàng. Nếu ngân hàng trung ương các nước giảm lượng vàng dự trữ, tác động đến thị trường kim loại quý này sẽ rất lớn.

Hiện chưa có một ngân hàng trung ương nào phát tín hiệu sẽ bán vàng. Trong những thập kỷ gần đây, lượng vàng bán ra của ngân hàng trung ương ở các quốc gia đang phát triển luôn ở mức rất thấp so với những năm 1990 khi vàng liên tục được bán ra khiến giá kim loại quý này giảm hơn 25% trong một thập kỷ.

Để ngăn chặn tình trạng này tái diễn, gây mất ổn định thị trường, ngân hàng trung ương các nước năm 1999 đã ký Hiệp định Vàng Ngân hàng Trung ương đầu tiên nhằm giới hạn lượng vàng bán ra.

Khó khăn gì khi nắm giữ vàng vật chất

Thực tế, việc sở hữu vàng không miễn phí. Vì vàng là tài sản hữu hình, nên người nắm giữ phải trả phí lưu kho, bảo vệ và bảo hiểm.

Những nhà đầu tư mua vàng miếng và vàng xu thường phải trả thêm mức chênh lệch so với giá giao ngay.

Đầu năm nay, điều này đã xảy ra khi thị trường lo ngại Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ áp thuế nhập khẩu vàng, khiến giá vàng kỳ hạn trên sàn Comex cao hơn đáng kể so với giá giao ngay trên sàn London. Hệ quả là vàng được ồ ạt chuyển vào Mỹ để hưởng chênh lệch, mang về khoản lợi nhuận hàng trăm triệu USD.

Việc vận chuyển vàng khá đơn giản, thường bằng các chuyến bay thương mại. Tuy nhiên, việc vận chuyển sẽ không đơn giản khi chất vàng lên máy bay từ Anh đến Mỹ do tiêu chuẩn khác nhau. Vàng tại London tiêu chuẩn là miếng 400 ounce trong khi tại Comex tiêu chuẩn là 100 ounce hoặc 1kg. Do đó, cần phải vận chuyển vàng đến Thụy Sỹ để đúc lại theo kích cỡ yêu cầu sau đó vận chuyển tiếp đến Mỹ - một trở ngại lớn trong giao dịch vật chất khối lượng lớn giữa 2 thị trường.