Trung Quốc siết đất hiếm khiến giá vật liệu tăng 60 lần, ngành quốc phòng Mỹ chật vật xoay xở

Chi phí tăng mạnh

Khi căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc leo thang vào đầu năm nay, Bắc Kinh đã siết chặt các quy tắc kiểm soát xuất khẩu đất hiểm.

Sau vòng đàm phán thương mại tại London vào tháng 6, Trung Quốc đã đồng ý nối lại hoạt động xuất khẩu đất hiếm. Nhưng trên thực tế, nước này vẫn duy trì gọng kìm với khoáng sản thiết yếu dành cho mục đích quân sự.

Trong khi đó, Trung Quốc là nhà cung cấp 90% đất hiếm cho thế giới và thống trị hoạt động sản xuất của nhiều khoáng sản thiết yếu khác.

Một nhà sản xuất phụ tùng drone cho quân đội Mỹ cho biết họ đã phải trì hoãn đơn đặt hàng tới hai tháng để tìm nguồn cung nam châm đất hiếm bên ngoài Trung Quốc.

Giá một số vật liệu thiết yếu với ngành quốc phòng đã tăng gấp 5 hoặc 6 lần mức bình thường so với trước khi Trung Quốc siết hạn chế, theo chia sẻ của những người trong ngành với tờ Wall Street Journal (WSJ). 

Một công ty còn nhận được lời chào bán samarium - vật liệu cần thiết để chế tạo động cơ máy bay chiến đấu - với giá gấp 60 lần mức thông thường. Hậu quả là tình trạng khan hiếm nguồn cung đang kéo chi phí sản xuất các hệ thống quốc phòng đi lên.

Diễn biến trên cho thấy rõ tầm ảnh hưởng của Trung Quốc đến ngành quốc phòng Mỹ. Điều này có thể đem lại cho Bắc Kinh lợi thế trong quá trình đàm phán thương mại với Washington.

Các nhà sản xuất quốc phòng cung cấp thiết bị cho quân đội Mỹ vẫn phụ thuộc vào khoáng sản chủ yếu do Trung Quốc sản xuất. Chúng được sử dụng để chế tạo động cơ drone, kính nhìn đêm, hệ thống định vị tên lửa và vệ tinh quốc phòng.

Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp đã bỏ công sức tìm kiếm nguồn cung thay thế Trung Quốc. Tuy nhiên, rắc rối là một số loại khoáng sản hiếm đến mức việc sản xuất chúng ở phương Tây là không khả thi về mặt kinh tế.

Ngoài các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm gần đây, từ cuối năm ngoái Trung Quốc cũng cấm bán sang Mỹ germanium, gallium and antimony - các vật liệu thiết yếu để sản xuất đạn chì và đạn pháo.

Hôm 30/7, CEO Bill Lyn của công ty quốc phòng Leonardo DRS cho biết họ đã phải dùng đến số germanium tích trữ cho trường hợp cấp bách.  

Ông Lynn cảnh báo: “Dòng chảy germanium phải cải thiện trong quý II, nếu không chúng tôi sẽ không thể đáp ứng các đơn hàng đúng thời hạn”. Leonardo DRS là chi nhánh tại Mỹ của gã khổng lồ quốc phòng Italy Leonardo. 

Nguy cơ gián đoạn trên diện rộng

Theo dữ liệu từ công ty phần mềm quốc phòng Govini, hơn 80.000 linh kiện trong các hệ thống vũ khí của Bộ Quốc phòng Mỹ được chế tạo từ những khoáng sản thiết yếu nằm trong diện kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc.

Govini cho biết thêm rằng gần như toàn bộ chuỗi cung ứng liên quan đến các khoáng sản quan trọng đối với Lầu Năm Góc đều phụ thuộc vào ít nhất một nhà cung cấp Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa rằng các động thái hạn chế từ Bắc Kinh có thể gây gián đoạn trên diện rộng.

Kể từ khi siết chặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu vào đầu năm, Trung Quốc đã bắt đầu yêu cầu doanh nghiệp phải chia sẻ chi tiết kế hoạch sử dụng đất hiếm và nam châm đất hiếm. Mục đích của Bắc Kinh là đảm bảo các vật liệu đó sẽ không được dùng cho mục đích quân sự.

ePropelled, một công ty Mỹ chuyên sản xuất động cơ đẩy cho drone, đã từ chối cung cấp thông tin mà phía Trung Quốc yêu cầu và tìm cách mua vật liệu từ những thị trường khác.

Ví dụ, ePropelled chuyển sang mua nam châm từ các cung cấp ở Nhật Bản và Đài Loan, mặc dù những công ty này cũng phụ thuộc vào đất hiếm từ Trung Quốc.

ePropelled cũng ký hợp đồng với startup sản xuất nam châm Vulcan Elements ở North Carolina và USA Rare Earth tại Oklahoma. Tuy nhiên, sớm nhất là vào cuối năm nay, hai startup mới có thể cung ứng hàng.

Trong vài năm qua, Bộ Quốc phòng Mỹ đã trợ cấp để doanh nghiệp mở rộng hoạt động sản xuất các vật liệu hiếm. Ví dụ, năm ngoái cơ quan này đã tài trợ 14 triệu USD cho một công ty Canada để sản xuất chất nền germanium.

Đến tháng 7 năm nay, Lầu Năm Góc còn thực hiện một bước đi táo bạo hơn khi đồng ý trả 400 triệu USD để lấy 15% cổ phần trong MP Materials, công ty vận hành mỏ khai thác đất hiếm lớn nhất nước Mỹ.