Phó thủ tướng: Cần quy định thời hạn không được giao dịch sau thu hồi đất

Tại cuộc họp về dự thảo Nghị định hướng dẫn Nghị quyết 254 của Quốc hội cơ chế tháo gỡ khó khăn thi hành Luật Đất đai, ngày 26/12, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đề cập tới quy định liên quan đến quyền lợi của người dân sau khi có thông báo thu hồi.

Theo Nghị quyết 254 của Quốc hội, Nhà nước thu hồi đất khi chủ đầu tư dự án đàm phán được trên 75% diện tích và hơn 75% số người có đất.

Phó thủ tướng lưu ý các quy định phải bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân. Chẳng hạn, ông gợi ý quy định thời hạn cụ thể không cho phép giao dịch để thực hiện bồi thường. Quá thời hạn này mà Nhà nước không thu hồi đất hay "quy hoạch treo", nhà điều hành phải cho phép người dân giao dịch bình thường.

Tương tự, các quy định về bồi thường, hỗ trợ phải bảo đảm công bằng, nhất là với đất được sử dụng ổn định trước ngày 1/7/2014.

Hiện dự thảo Nghị định quy định hộ, cá nhân sử dụng đất ổn định trước 1/7/2014 sẽ được bồi thường mà không phải xem xét quy hoạch. Quy định cũng làm rõ quyền chuyển nhượng hợp pháp sau thông báo thu hồi, nhưng người mua chỉ được bồi thường tương ứng với người bán để tránh lợi dụng chính sách tái định cư.

Các trường hợp không được bồi thường gồm: đất do lấn chiếm trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp, công cộng trước ngày 1/7/2014 hay được Nhà nước giao quản lý sau thời điểm 1/7/2024.

Ông Bùi Minh Thạnh, Phó chủ tịch UBND TP HCM cho biết thành phố thống nhất với đề xuất này. Song ông cho rằng việc xác định hộ gia đình là người sử dụng đất cần chốt tại thời điểm nhà chức trách thông báo thu hồi đất, nhằm ngăn tình trạng "chạy" tách hộ, trục lợi chính sách.

Trong khi đó, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Cao Văn Cường kiến nghị làm rõ tỷ lệ 75% diện tích đất thỏa thuận. Theo ông, con số này cần được hiểu là "diện tích nhà đầu tư phải thỏa thuận", không gồm phần đất công (giao thông, thủy lợi) do Nhà nước quản lý nằm xen kẹt trong dự án.

Ngoài thu hồi đất, ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết dự thảo Nghị định sẽ làm rõ căn cứ pháp lý cho việc thu hồi, giao, cho thuê đất để thanh toán hợp đồng dự án BT.

Kết luận cuộc họp, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu các quy định mới phải rõ ràng, tránh mâu thuẫn, minh bạch trong đấu giá, đấu thầu và phân cấp quản lý đất đai.

Về hợp đồng BT, ông lưu ý các quy định liên quan giao, quỹ đất thanh toán và thời điểm xác định giá phải căn cứ trên hợp đồng đã ký. Việc bổ sung các giấy tờ hành chính không có giá trị pháp lý rõ ràng có thể dẫn tới tranh chấp phức tạp, nên các quy định phải được nêu chặt chẽ ngay trong hợp đồng, tránh tùy tiện.

Phó thủ tướng yêu cầu các cơ chế mới, nhất là liên quan dự án BT, không được hồi tố, và chỉ áp dụng cho các trường hợp phát sinh từ ngày 1/7/2025. Việc này nhằm tháo gỡ cho địa phương nhưng không tạo rủi ro pháp lý.

Về định giá đất, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu thận trọng khi áp dụng bảng giá và hệ số điều chỉnh (hệ số K). Theo đó, khi chưa có đầy đủ dữ liệu thị trường để xây dựng được bảng giá đất sát thực tế, cơ quan quản lý buộc áp dụng phương pháp xác định giá đất cụ thể theo Luật Đất đai.

Liên quan tới cho thuê đất, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nhắc lại tinh thần của Luật Đất đai là cho phép doanh nghiệp được chọn giữa trả một lần hoặc hàng năm. Việc đặt thêm điều kiện buộc họ phải trả tiền thuê đất một lần trong một số trường hợp là không phù hợp, cần rà soát kỹ lưỡng.

Ông cũng lưu ý đất cho thuê có thể được đấu giá để xác định mức giá thuê sát thị trường. Ngoài ra, với các quy định miễn tiền sử dụng, thuê đất, dự thảo Nghị định chỉ nên loại trừ trường hợp dự án trong thời gian xây dựng cơ bản, nhằm tránh cách hiểu chung chung, gây phức tạp.