Nhiều nơi vẫn tranh cãi xe xăng, xe điện thì ở Trung Quốc xe tự lái đã chạy đầy đường

Tại triển lãm Auto Shanghai vào tháng 4 năm nay, một thông điệp đã được truyền đi rất rõ ràng: Trung Quốc đang tạo ra những chiếc xe của tương lai – một tương lai ngày càng được điện khí hóa, kết nối và tự hành, theo Rest of World.

Tại triển lãm ô tô lớn nhất thế giới, các nhà sản xuất nội địa – từng bị xem là sao chép các đối thủ phương Tây – nay đã trở thành những ngôi sao sáng. Đó là Denza, dòng xe điện cao cấp của BYD; chiếc sedan hạng sang của Huawei; và đội xe robotaxi (taxi không người lái) thế hệ mới của Pony.ai.

Chúng được quảng bá không khác gì những chiếc điện thoại thông minh hơn là ô tô, được trang bị công nghệ sạc siêu nhanh, hệ thống nhận diện khuôn mặt và các tính năng tự lái tiên tiến.

Với những tên tuổi này và nhiều công ty khác, ngành công nghiệp xe tự hành của Trung Quốc đang tiến gần đến cái mà một số người gọi là "thời khắc bùng nổ như ChatGPT" – một điểm đột phá đưa công nghệ trở nên phổ biến. 

Trung Quốc vốn đã là thị trường ô tô lớn nhất thế giới và là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về xe điện và xe tự hành. Số lượng xe tự lái được thử nghiệm ở đây nhiều hơn bất kỳ nơi nào khác. Theo Hiệp hội Kỹ sư Ô tô Trung Quốc, đến năm 2030, 1/5 số xe mới bán ra ở nước này sẽ hoàn toàn không người lái, và 70% sẽ được tích hợp công nghệ hỗ trợ lái xe tiên tiến.

Các công ty công nghệ và ô tô hàng đầu, từ Baidu đến XPeng, đang chạy đua để đưa xe tự lái ra thị trường. Họ sử dụng các hệ thống hỗ trợ lái xe tiên tiến (ADAS) dựa trên AI, thu thập dữ liệu từ camera, radar và các cảm biến khác. Dù chưa đạt đến mức tự hành hoàn toàn, những hệ thống này – được trang bị trên cả xe cá nhân và robotaxi – chính là bước đệm quan trọng cho một tương lai không người lái.

Hiện tại, Trung Quốc dẫn đầu thế giới về công nghệ ADAS và đi tiên phong trong việc triển khai robotaxi. Hơn một nửa số xe bán ra tại nước này được trang bị hệ thống tự hành Cấp độ 2, có khả năng tự điều khiển vô lăng và phanh trong một số điều kiện nhất định. Tại Trung Quốc, có 5 công ty đang vận hành 2.300 robotaxi tại 30 thành phố. Trong khi đó ở Mỹ, Waymo, công ty duy nhất có thu phí, chỉ vận hành hơn 700 xe tại 5 thành phố.

Sự thành công của ngành xe tự hành Trung Quốc được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ và việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Tương tự như xe điện, xe tự hành được Trung Quốc coi là một ngành công nghiệp chiến lược, được thúc đẩy bằng các chính sách cấp quốc gia. 

Chính quyền các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến cạnh tranh nhau để lập ra các khu thí điểm, tung ra các gói trợ cấp nghiên cứu, cấp phép nhanh chóng và xây dựng những tuyến đường thông minh để xe tự hành di chuyển dễ dàng hơn. 

Theo ông Bill Russo, Giám đốc điều hành của Automobility, một công ty tư vấn chiến lược tại Thượng Hải, chính nỗ lực xây dựng hạ tầng đã mang lại cho Trung Quốc một lợi thế vượt trội. Không giống xe truyền thống, xe tự hành hoạt động trong một môi trường kết nối số, đòi hỏi mọi thứ từ mạng viễn thông tốc độ cao, tín hiệu giao thông thông minh cho đến các trạm sạc.

"Ở Trung Quốc, tôi có thể lái xe lên những vùng núi hẻo lánh cao 4.500 mét mà vẫn có sóng," ông Russo chia sẻ. "Trong khi đó, ngay tại Reno, Nevada nơi tôi đang ở, có rất nhiều nơi mà tôi chỉ cần lái xe qua là mất kết nối hoàn toàn."

Nhờ cơ sở hạ tầng kỹ thuật số vững chắc, các công ty công nghệ Trung Quốc dễ dàng gia nhập thị trường xe tự hành hơn nhiều. Ngoại trừ Google, không có gã khổng lồ công nghệ nào của Mỹ mạo hiểm lấn sân sang lĩnh vực ô tô. Trong khi đó, nhiều công ty công nghệ Trung Quốc – từ Baidu, Alibaba đến Huawei – đã biến giao thông vận tải thành một trụ cột kinh doanh. 

Huawei cung cấp phần mềm tự lái và buồng lái thông minh; Alibaba hợp tác với XPeng xây dựng trung tâm dữ liệu; nhà sản xuất điện thoại thông minh Xiaomi cũng đã ra mắt chiếc xe đầu tiên của mình, SU7, vào năm ngoái.

Các công ty công nghệ Trung Quốc còn có lợi thế vì họ đã hòa nhập sâu sắc vào đời sống số của người tiêu dùng. Ví dụ, Xiaomi nhanh chóng thâm nhập thị trường ô tô bằng cách tích hợp xe hơi vào hệ sinh thái sản phẩm thông minh sẵn có của mình, từ máy hút bụi đến máy điều hòa.

Xe tự hành phát triển nhờ dữ liệu, và dân số khổng lồ cùng quy định riêng tư thông thoáng hơn của Trung Quốc cho phép các công ty tiếp cận một kho thông tin khổng lồ về mô hình giao thông và hành vi của người đi bộ. 

Dữ liệu đó tạo ra một hiệu ứng bánh đà mạnh mẽ: càng nhiều xe trên đường thì càng có nhiều dữ liệu, giúp mô hình AI được huấn luyện tốt hơn, hiệu suất được cải thiện, niềm tin của người tiêu dùng tăng lên, và cuối cùng là công nghệ được áp dụng rộng rãi.

Thêm vào đó, tỷ lệ người dân Trung Quốc sử dụng phương tiện công cộng hoặc dịch vụ gọi xe cao hơn nhiều so với việc sở hữu xe riêng. Khoảng 40% hộ gia đình Trung Quốc có ô tô, trái ngược hoàn toàn với con số hơn 90% ở Mỹ.

Xe tự hành tạo ra giá trị kinh tế lớn nhất không phải qua xe cá nhân, mà qua các đội xe dịch vụ – như gọi xe, giao hàng, và hậu cần – hoạt động hiệu quả hơn nhiều. Thị trường thương mại điện tử khổng lồ của Trung Quốc cũng tạo ra nhu cầu lớn cho các công ty vận tải tự hành mới như DeepWay và Neolix.

Sự chấp nhận của công chúng đối với xe tự hành ở Trung Quốc cũng cao hơn đáng kể, cho phép công nghệ được áp dụng nhanh hơn. Trong một cuộc khảo sát năm 2023, khoảng 85% người tiêu dùng Trung Quốc cho biết họ cảm thấy thoải mái với việc lái xe tự hành không cần sự giám sát của con người, so với chỉ 39% ở Mỹ. 

Các vụ phá hoại và tấn công xe không người lái cũng xảy ra ở Mỹ nhiều hơn. Sự cởi mở này còn lan sang cả các công nghệ AI khác: 72% người trưởng thành ở Trung Quốc tin tưởng vào AI, trong khi ở Mỹ chỉ là 32%, theo Thước đo Niềm tin Edelman 2025.

Tuy nhiên, sự tự tin thái quá vào công nghệ mới có thể dẫn đến nhiều rủi ro, tai nạn và sự phản đối của công chúng. Hiện nay, tất cả các xe thương mại trên đường đều chưa đạt đến Cấp độ 4, tức là vẫn yêu cầu người lái phải tập trung và can thiệp khi cần. Nhưng người lái xe thường trở nên chủ quan và dễ bị ru ngủ trong cảm giác an toàn giả tạo.

Vào tháng 3, một vụ tai nạn chết người ở tỉnh An Huy liên quan đến chiếc Xiaomi SU7 đã gây ra mối lo ngại sâu sắc trong dư luận về an toàn phương tiện. Chiếc xe đã đâm vào một cột xi măng chỉ vài giây sau khi người lái giành lại quyền kiểm soát từ hệ thống tự lái, khiến ba hành khách thiệt mạng.

Một tháng sau, các nhà quản lý đã cấm các hãng xe sử dụng thuật ngữ "lái xe thông minh" trong quảng cáo và siết chặt các quy định về việc triển khai công nghệ tự lái. Các hướng dẫn mới yêu cầu hệ thống giám sát người lái phải luôn được bật và phải phát hiện được khi nào người lái rời tay khỏi vô lăng.

Kể từ đó, các công ty xe tự hành Trung Quốc đã bắt đầu giảm nhẹ việc quảng cáo các tính năng lái xe thông minh, và nhân viên bán hàng chỉ đề cập đến chúng khi khách hàng hỏi trực tiếp.

"Sự tăng trưởng của ngành xe tự hành có lẽ đã quá nóng, và khâu giáo dục và nâng cao nhận thức thực sự cần phải bắt kịp," Tu Le, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Sino Auto Insights, nhận định.

Các công ty xe tự hành Trung Quốc đã và đang đưa sản phẩm của mình ra nước ngoài, đến Đông Nam Á, Châu Âu và Trung Đông. Một số đang thực hiện điều này thông qua việc hợp tác với các công ty toàn cầu có uy tín.

Năm ngoái, WeRide đã hợp tác với Uber để quảng bá xe của mình tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất – đây là dịch vụ robotaxi không người lái đầu tiên tại Trung Đông. Vào tháng 7 năm nay, WeRide đã ra mắt một đội xe buýt robot tại Singapore. Apollo Go của Baidu cũng đã triển khai robotaxi tại Dubai và Abu Dhabi, và có kế hoạch mở rộng sang các thị trường khác.

"Rất có thể các công ty xe tự hành Trung Quốc sẽ tiếp tục nhắm đến các thị trường mới nổi, nơi các quy định về quyền riêng tư dữ liệu ít nghiêm ngặt hơn," ông Russo nói.

"Nhiều khu vực sẽ muốn hợp tác với Trung Quốc để nâng cấp cơ sở hạ tầng của mình và thực hiện một cú nhảy vọt, vượt qua thế giới phương Tây, nơi mà cách hiểu về giao thông vận tải vẫn còn mắc kẹt ở thế kỷ 20."