'Lãi suất vay tăng nhưng chưa đáng lo ngại'

Hai tháng trở lại đây, đà tăng lãi suất tiết kiệm lan rộng tại hệ thống ngân hàng, đặc biệt rõ nét ở nhóm quy mô nhỏ. Lần đầu tiên sau gần một năm giữ nguyên, cả 4 ngân hàng quốc doanh cũng đồng loạt tăng lãi suất, với mức tăng khoảng 0,5% tại nhiều kỳ hạn.

Ở các kỳ hạn ngắn dưới 6 tháng, một số đơn vị áp dụng mức kịch trần được phép 4,75%. Với kỳ hạn 12 tháng, ngày càng nhiều nhà băng sẵn sàng trả lãi trên 6% một năm. Một số đơn vị như PVComBank, NCB... cộng thêm lãi suất, đưa mức lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng lên trên 8% mỗi năm, áp dụng với khoản tiền gửi chỉ vài trăm triệu đồng.

Sau đợt điều chỉnh này, mặt bằng lãi suất tiết kiệm được nâng lên hấp dẫn hơn so với cách đây vài tháng. Tuy nhiên, lãi suất đầu vào tăng cũng khiến lãi suất cho vay rục rịch tăng, có thể tạo áp lực chi phí vốn với người đi vay. Thời gian qua, một số ngân hàng cũng đã dừng gói cho vay mua nhà giá rẻ. Lãi suất thả nổi tại một số nhà băng cũng rục rịch tăng 0,5-1%.

Không chỉ là yếu tố mùa vụ hằng năm

Chia sẻ với VnExpress về đà tăng lãi suất tiết kiệm gần đây, ông Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu Chính sách Trường Đại học VinUni, cho rằng trước hết đây là hiện tượng mang tính mùa vụ hằng năm.

Cấu trúc tiền gửi trong hệ thống ngân hàng gồm tiền gửi của tổ chức kinh tế và dân cư. Cuối năm, các tổ chức kinh tế thường có nhu cầu tiền mặt rất cao để chi trả, nên rút tiền, khiến tiền gửi của khu vực này giảm trong khi nhu cầu vay lại tăng. Do đó, các ngân hàng thường phải tăng lãi suất để hút tiền gửi từ khu vực dân cư. Đây là hiện tượng được quan sát khá đều đặn trong nhiều năm.

Tuy nhiên, theo ông Tú Anh, đợt tăng lãi suất lần này không chỉ mang tính mùa vụ, mà còn phản ánh xu hướng nội tại của nền kinh tế.

Thứ nhất, nhu cầu tín dụng được dự báo ở mức rất cao do xu hướng tăng tốc đầu tư, nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng cao trong những năm tới, đặc biệt từ 2026. Khi đầu tư tăng mạnh, nhu cầu vốn sẽ lớn.

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào hệ thống ngân hàng, còn thị trường vốn đóng vai trò hỗ trợ. Các ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng lớn, đều nhìn thấy nhu cầu phải tham gia tài trợ các dự án đầu tư quy mô lớn, bao gồm các dự án theo mô hình đối tác công tư (PPP). Điều này khiến nhu cầu vốn toàn hệ thống tăng lên và sớm xuất hiện cạnh tranh huy động, tạo áp lực khiến lãi suất khó giảm.

Thứ hai, kỳ vọng lạm phát và xu hướng nắm giữ tài sản cũng góp phần khiến lãi suất tăng trên diện rộng. Khi thị trường kỳ vọng đầu tư tăng mạnh, lượng tiền được bơm ra nhiều hơn, kỳ vọng lạm phát sẽ gia tăng. Người dân, theo đó, có xu hướng nắm giữ tài sản như bất động sản, vàng, ngoại tệ... thay vì giữ tiền mặt.

"Khi dòng tiền có dấu hiệu chuyển dịch từ tiền gửi sang tài sản, các nhà băng phải tăng lãi suất để giữ tiền trong hệ thống", ông Tú Anh chia sẻ.

Lãi suất vay tăng nhưng chưa có tác động xấu

"Đợt tăng vừa rồi có thể khiến lãi suất cho vay tăng nhẹ. Tuy nhiên, mức điều chỉnh này vẫn nằm trong biên độ rủi ro mà doanh nghiệp có thể tính toán và điều chỉnh được", ông Tú Anh nói. Theo ông, đợt tăng lãi suất tiết kiệm này chưa gây tác động xấu đến các kế hoạch tài chính của doanh nghiệp.

Các chuyên gia của chứng khoán Vietcap cũng cho rằng lãi suất huy động hiện tại vẫn trong tầm kiểm soát và mặt bằng lãi suất tuyệt đối vẫn mang tính hỗ trợ. "Chúng tôi kỳ vọng Ngân hàng Nhà nước sẽ duy trì lập trường chính sách tiền tệ nới lỏng nhằm hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng GDP 10% năm 2026 của Chính phủ", báo cáo nêu.

Theo Vietcap, thanh khoản đang được Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ tích cực. Dựa trên diễn biến lịch sử, tình trạng căng thẳng thanh khoản thường bắt đầu hạ nhiệt từ tháng 3, sau kỳ nghỉ Tết.

Tác động đáng kể trước mắt, nếu có, theo chuyên gia của VinUni, là căng thẳng thanh khoản có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận tín dụng trong hai tuần cuối năm, nhất là với những doanh nghiệp gặp khó về dòng tiền.

Cuối năm các ngân hàng thường đã sử dụng gần hết room tín dụng, nhưng sang đầu năm sẽ có hạn mức mới. Các ngân hàng cũng có xu hướng đẩy mạnh cho vay ngay từ đầu năm, vì vậy, theo ông Tú Anh, doanh nghiệp trong quý I và quý II nhiều khả năng sẽ không gặp khó khăn lớn về tiếp cận vốn, nếu lãi suất không có biến động ngược chiều mạnh.

Ông Nguyễn Hữu Huân, Đại học kinh tế TP HCM, cũng cho rằng mặt bằng lãi suất cho vay sẽ buộc phải duy trì ở mức hợp lý nhằm đảm bảo mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8-10%.

Về phía các ngân hàng, khi lãi suất huy động tăng, lãi suất cho vay buộc phải điều chỉnh, khiến biên lãi ròng (NIM) thu hẹp. Để thích ứng, nhiều ngân hàng cắt giảm chi phí hoạt động thông qua ứng dụng công nghệ, tinh giản nhân sự, đóng bớt phòng giao dịch hoặc chi nhánh. Nhờ đó, các ngân hàng có thể chấp nhận NIM mỏng hơn nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận, ông Huân đánh giá.

Nhận định về năm tới, ông Tú Anh nhấn mạnh vai trò của điều hành chính sách tiền tệ. Nếu chính sách tài khóa và tiền tệ được phối hợp nhịp nhàng, đặc biệt là giữa giải ngân đầu tư công và dòng tiền trong hệ thống ngân hàng, áp lực tăng lãi suất đột biến trong những giai đoạn căng thẳng cục bộ sẽ được giảm bớt.

Giám đốc Nghiên cứu Chính sách Trường Đại học VinUni dự báo lãi suất quý I năm sau sẽ ổn định, dao động quanh mặt bằng của quý IV năm nay. Nếu các điều kiện thuận lợi xuất hiện, như Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tiếp tục hạ lãi suất, dòng vốn ngoại cải thiện, lạm phát trong nước được kiểm soát và không có cú sốc bất ngờ, lãi suất có thể có dư địa giảm nhẹ từ quý II năm sau.

Tuy nhiên, triển vọng này, theo ông, vẫn phụ thuộc vào việc giá tài sản không tăng quá nóng và kỳ vọng lạm phát không bị kích hoạt trở lại. Trong bối cảnh vừa theo đuổi mục tiêu tăng trưởng cao, vừa đảm bảo ổn định vĩ mô, định hướng điều hành nhiều khả năng sẽ là kiềm chế lãi suất tăng mạnh, nhằm giữ cân bằng cho nền kinh tế.