IEA: Nhu cầu dầu có thể tiếp tục tăng đến năm 2050

Nếu trong các kịch bản được IEA công bố năm ngoái, nhu cầu dầu đều được dự báo sẽ đạt đỉnh hoặc giảm trong thập kỷ này, thì báo cáo mới nhất đã đưa trở lại “Kịch bản Chính sách Hiện hành” (CPS), theo đó mức tiêu thụ dầu sẽ tăng 13% vào năm 2050. Triển vọng này chủ yếu dựa trên giả định tốc độ chuyển đổi sang xe điện sẽ chậm hơn dự kiến.

Việc khôi phục CPS sau 5 năm gián đoạn đánh dấu một sự điều chỉnh đáng kể trong cách IEA và ngành năng lượng toàn cầu nhìn nhận về triển vọng dài hạn của dầu mỏ. Động thái này cũng diễn ra trong bối cảnh chính quyền Mỹ hiện tại có lập trường vừa ủng hộ nhiên liệu hóa thạch, vừa tỏ ra dè dặt với năng lượng tái tạo.

Các dự báo của IEA từ lâu được xem là cơ sở tham chiếu quan trọng cho các chính phủ và tập đoàn năng lượng trên thế giới khi hoạch định chính sách và chiến lược đầu tư. Báo cáo mới có thể khiến các đại biểu tham dự hội nghị khí hậu COP30 tại Brazil trong tuần này phải cân nhắc lại các mục tiêu trung hòa carbon.

Báo cáo mới cũng đánh dấu một thay đổi trong quan điểm của IEA. Hồi tháng 9, cơ quan này từng cho rằng cần đầu tư hàng tỷ USD vào khai thác dầu khí mới, sau khi trước đó từng bị chỉ trích vì nhận định các khoản đầu tư này “không phù hợp với mục tiêu khí hậu”. Một số nghị sĩ Cộng hòa Mỹ đã phản đối mạnh mẽ và kêu gọi cắt giảm ngân sách cho IEA.

“Nguyên nhân chính khiến chúng tôi đưa thêm hai kịch bản mới là do những bất ổn ngày càng lớn về chính trị, kinh tế và năng lượng,” Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol cho biết trong cuộc phỏng vấn. Ông phủ nhận thông tin cho rằng việc khôi phục CPS là do áp lực từ Mỹ.

Triển vọng mới của IEA cũng phù hợp với xu hướng chung của ngành năng lượng. Tháng 9 vừa qua, Tập đoàn BP cũng đã lùi thời điểm dự báo nhu cầu dầu đạt đỉnh, thay vì cho rằng điều này có thể xảy ra ngay trong năm nay.

Bên cạnh CPS, IEA tiếp tục duy trì “Kịch bản Chính sách Đã công bố” (STEPS), trong đó nhu cầu dầu được dự báo đạt đỉnh vào khoảng năm 2030. Cơ quan này không xếp kịch bản nào là có khả năng xảy ra cao hơn.

“Một yếu tố then chốt quyết định nhu cầu dầu trong tương lai là tốc độ điện khí hóa ngành giao thông,” ông Birol nói. “Điều này sẽ phụ thuộc vào chính sách của các chính phủ.”

Theo CPS, tiêu thụ dầu toàn cầu sẽ tăng từ khoảng 100 triệu thùng/ngày hiện nay lên 113 triệu thùng/ngày vào năm 2050, khi tỷ trọng xe điện trong doanh số ô tô toàn cầu gần như chững lại sau năm 2035. Trong khi đó, theo STEPS, tỷ lệ xe điện dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 và vượt 50% vào năm 2035. CPS cũng đồng nghĩa với tốc độ phát triển chậm hơn của điện gió và điện mặt trời, cùng với vai trò lớn hơn của khí đốt tự nhiên.

Hai kịch bản này kéo theo những hệ quả khác nhau đối với thị trường dầu mỏ và giá năng lượng. Trong CPS, “nhu cầu cao hơn sẽ nhanh chóng hấp thụ lượng cung dầu và LNG dư thừa”, đẩy giá dầu lên khoảng 90 USD/thùng vào năm 2035. Để đáp ứng nhu cầu đó, ngành dầu mỏ sẽ cần thêm khoảng 25 triệu thùng/ngày từ các dự án mới, bao gồm cả nguồn cung từ những quốc gia đang chịu lệnh trừng phạt.

Kịch bản CPS cũng cho thấy con đường hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ sẽ gập ghềnh hơn dự kiến, với những hệ quả nghiêm trọng đối với môi trường. Nhiệt độ toàn cầu có thể tăng gần 3°C so với thời kỳ tiền công nghiệp vào cuối thế kỷ, so với mức 2,5°C trong kịch bản còn lại — cả hai đều vượt ngưỡng mà giới khoa học xem là cực kỳ nguy hiểm.

Kịch bản CPS hiện cũng gần với quan điểm của Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) do Arab Saudi dẫn đầu, vốn dự báo nhu cầu dầu sẽ tiếp tục tăng đến năm 2050. Tổng thư ký OPEC Haitham Al-Ghais nhiều lần chỉ trích IEA, cáo buộc cơ quan này thúc đẩy “luận điệu chống dầu mỏ.”

Ngay cả trong kịch bản STEPS ít lạc quan hơn, IEA cũng dự báo nhu cầu dầu đạt đỉnh muộn hơn — “khoảng năm 2030”, thay vì “trước cuối thập kỷ này” như trong báo cáo năm ngoái. Theo đó, mức tiêu thụ dầu trung bình vào năm 2050 được nâng lên 96,9 triệu thùng/ngày, so với dự báo trước là 93,1 triệu thùng/ngày.

Dù kịch bản nào xảy ra, thế giới vẫn sẽ phải đối mặt với hàng loạt rủi ro — từ các lệnh trừng phạt dầu mỏ, sự bất ổn trong nguồn cung khí đốt Nga, cho đến nguy cơ tấn công mạng nhắm vào hạ tầng điện.

“An ninh năng lượng toàn cầu đang đối mặt với mức độ đe dọa chưa từng có,” ông Birol nhấn mạnh.