'Hơi nóng' thuế quan bắt đầu phả vào ngành giày dép Đông Nam Á

Theo Nikkei Asia, nhu cầu suy yếu tại Mỹ cũng đang buộc các nhà sản xuất đặt cơ sở ở châu Á tìm kiếm thị trường mới. Tuy nhiên, một số nhà mua hàng Mỹ cho biết các mức thuế mới sẽ không khiến họ từ bỏ các nhà cung ứng hiện tại trong khu vực.

Điều này cho thấy chính sách thuế quan, vốn được ông Trump tuyên bố nhằm thúc đẩy doanh nghiệp đưa sản xuất quay trở lại Mỹ, dường như chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.

Theo World Footwear Yearbook 2025, Việt Nam và Indonesia hiện là hai nước xuất khẩu giày dép lớn thứ hai và thứ ba thế giới sau Trung Quốc, với lần lượt 1,6 tỷ đôi và 600 triệu đôi được xuất khẩu trong năm 2024. Campuchia cũng nằm trong nhóm 10 quốc gia xuất khẩu giày dép hàng đầu.

Sau nhiều vòng đàm phán, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp thuế đối ứng 19% đối với hàng hóa từ Indonesia và Campuchia, và 20% đối với hàng hóa từ Việt Nam.

Ông Yoseph Billie Dosiwoda, Giám đốc điều hành Hiệp hội Giày dép Indonesia (Aprisindo), cho biết sự bất định do các mức thuế gây ra đã khiến một số nhà đầu tư hủy bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy tại nước này. “Xu hướng đầu tư hiện nay đang đi xuống,” ông nói với Nikkei Asia, dù không nêu tên cụ thể doanh nghiệp nào. “Chúng tôi hy vọng chính phủ Mỹ có thể giảm mức thuế đối ứng 19% xuống còn 15% hoặc 10%”.

Xuất khẩu giày dép của Indonesia sang Mỹ đạt giá trị 2,39 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 33,7% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Tuy nhiên, theo ông Dosiwoda, nhu cầu của Mỹ đối với giày dép Indonesia đã giảm khoảng 23% trong 9 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước.

Dữ liệu của tháng 10 và 11 hiện chưa được công bố, song ông cho biết đà sụt giảm còn trầm trọng hơn trong giai đoạn này do sức mua tại Mỹ suy yếu, một phần bắt nguồn từ việc chính phủ Mỹ phải đóng cửa trong 43 ngày. Sự suy giảm đã dẫn tới làn sóng cắt giảm lao động trong toàn ngành.

Nếu thuế quan vẫn duy trì trên mức 15%, các sản phẩm sản xuất tại Indonesia sẽ không còn khả năng cạnh tranh, do chi phí sản xuất cao và năng suất lao động thấp, ông Dosiwoda nói thêm.

“Ngành công nghiệp cần được nới lỏng các quy định trong nước để cải thiện nhiều vấn đề, bao gồm năng suất, môi trường kinh doanh thuận lợi và mức lương phù hợp cho doanh nghiệp,” ông cho biết. Các công đoàn tại Indonesia đang yêu cầu tăng lương 10%, trong khi tại Việt Nam, mức lương tối thiểu dự kiến tăng khoảng 7%.

Theo số liệu thống kê quốc gia, xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang Mỹ trong tháng 11 đã giảm 4% so với cùng kỳ năm trước, sau khi giảm 13% trong ba tháng trước đó. Các doanh nghiệp đã phản ứng với thuế quan bằng cách tìm kiếm khách hàng mới, cắt giảm chi phí và đẩy mạnh tiêu thụ các sản phẩm có giá cao hơn.

Một lãnh đạo doanh nghiệp quản lý hàng chục nghìn lao động cho biết chi phí gia tăng đang được chia sẻ giữa nhà mua hàng và nhà sản xuất, trong đó nhiều nhà máy thúc đẩy tự động hóa. “Đây vốn là những việc chúng tôi sớm muộn cũng phải làm,” vị này nói. “Thuế quan chỉ khiến chúng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải tăng tốc.”

Nhà kinh tế Brian Lee của Maybank xác nhận xu hướng này. “Nhu cầu bên ngoài suy yếu có thể gây áp lực lên triển vọng việc làm,” ông nói với Nikkei Asia. “Thực tế, các doanh nghiệp đã trở nên thận trọng hơn trong tuyển dụng.”

Hiệp hội Giày dép Indonesia và Hiệp hội Da – Giày – Túi xách Việt Nam cho biết họ đang ngày càng hướng tới các thị trường như Liên minh châu Âu, và riêng Việt Nam là thêm Nhật Bản, để tìm kiếm cơ hội mới. Indonesia và EU đã ký một thỏa thuận thương mại vào tháng 9, nhiều khả năng sẽ xóa bỏ gần như toàn bộ thuế quan đối với giày dép, dù thỏa thuận này khó có hiệu lực trước nửa cuối năm 2027.

Ông Ken Loo, Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may, May mặc, Giày dép và Hàng du lịch Campuchia, cho biết ông kỳ vọng “tất cả các bên trong chuỗi cung ứng” sẽ cùng chia sẻ chi phí gia tăng do thuế quan của Mỹ đối với hàng xuất khẩu Campuchia.

Tác động của thuế quan cũng đã lan sang thị trường Mỹ. Giá giày dép bắt đầu tăng từ tháng 7 do ảnh hưởng của thuế. Theo dữ liệu mới nhất chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9 giá giày dép tăng 1,3% so với cùng kỳ năm trước, trong khi giày nữ tăng 2,8%.

Ông Edward Rosenfeld, CEO thương hiệu giày Steve Madden, cho biết trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh tháng 11 rằng việc tăng giá chưa bù đắp hết chi phí thuế quan, khiến biên lợi nhuận của công ty bị thu hẹp. Ông nói thêm doanh nghiệp sẽ thận trọng với bất kỳ đợt tăng giá nào trong thời gian tới. Trong khi đó, Nike cho biết doanh số tại Mỹ tăng 9,3% trong ba tháng kết thúc vào cuối tháng 11, nhưng cảnh báo mức tăng trưởng trong quý hiện tại sẽ chỉ ở mức khiêm tốn.

VF Corporation, công ty sở hữu các thương hiệu Vans và Timberland, cho biết trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh rằng họ đã bắt đầu tăng giá trong quý IV năm nay để bù đắp chi phí thuế quan.

Biến động có thể còn gia tăng khi một số nhà nhập khẩu Mỹ trì hoãn đặt hàng, chờ phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ về việc liệu các mức thuế diện rộng của ông Trump có được áp đặt trái luật hay không. Quyết định này có thể phải mất vài tháng nữa.

Vì vậy, Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia Mỹ dự báo nhập khẩu của Mỹ sẽ tiếp tục giảm trong năm 2026. Dù vậy, theo khảo sát của Hiệp hội Thời trang Mỹ, Indonesia, Ấn Độ và Campuchia vẫn là ba điểm đến cung ứng mới nổi được ưa chuộng nhất, với hơn 60% số doanh nghiệp được hỏi dự định mở rộng nguồn cung từ các quốc gia này trong hai năm tới.

Ông Patrick Soong, người hỗ trợ các công ty Mỹ tìm nguồn cung tại châu Á, cho biết không có khách hàng nào của ông chuyển hướng nguồn cung vì thuế quan. Khoảng 20% khách hàng của ông đang tìm nguồn hàng từ Việt Nam, Thái Lan và Indonesia. “Trong con mắt của các thương hiệu Mỹ, việc sản xuất ở đâu không quá quan trọng,” ông nói. “Điều cốt lõi là năng lực của nhà máy và sản lượng mà họ có thể đáp ứng.”