Hộ kinh doanh lúng túng trước 'giờ G' bỏ thuế khoán

Bà Đinh Thị Hồng, chủ một cơ sở ăn uống tại phường Nhiêu Lộc (TP HCM), kinh doanh online và bán trực tiếp tại cửa hàng. Mỗi năm cơ sở của bà Hồng thu trên 3 tỷ đồng - ngưỡng dự kiến phải nộp thuế tính trên lợi nhuận. Theo quy định, các nền tảng online sẽ kê khai, nộp thuế nhưng việc tính thuế người bán cần dựa trên doanh thu.

"Phần thuế phát sinh khi bán trực tiếp sẽ tính thế nào? Tới cuối năm, tôi có cần làm quyết toán với phần thuế khoán đã được nền tảng tính, nộp thay hay không?", bà đặt câu hỏi.

Lo ngại rủi ro pháp lý vì chưa có hướng dẫn cụ thể, bà Hồng cho biết sẽ ngừng bán tại cửa hàng, chỉ duy trình kênh online trên các nền tảng để tránh rắc rối về sau.

Bà Hồng nằm trong số hàng triệu hộ kinh doanh trong diện buộc phải chuyển từ thuế khoán sang kê khai, nộp thuế từ 1/1/2026. Tuy nhiên, đến nay - chỉ còn cách thời hạn này vài ngày, dự thảo Nghị định hướng dẫn quản lý thuế với hộ, cá nhân kinh doanh vẫn đang lấy ý kiến, chưa được ban hành.

Theo dự thảo Nghị định, cơ quan quản lý dự kiến chia hộ kinh doanh thành 4 nhóm theo doanh thu hàng năm. Trong đó, nhóm 1 là các hộ có doanh thu dưới 500 triệu đồng một năm - ngưỡng chịu thuế mới áp dụng từ 2026. Họ không phải chịu thuế VAT, thu nhập cá nhân nhưng cần kê khai doanh thu mỗi năm một lần.

Các hộ có doanh thu từ 500 triệu đến dưới 3 tỷ đồng một năm là nhóm 2, được chọn tính thuế thu nhập cá nhân trên doanh thu hoặc lợi nhuận. Mức thu mỗi năm từ 3 đến dưới 50 tỷ đồng thuộc nhóm 3, và nhóm 4 là trên 50 tỷ. Hộ kinh doanh thuộc hai nhóm này dự kiến tính thuế thu nhập cá nhân trên lãi (doanh thu - chi phí).

Chị Nga, chủ một hộ kinh doanh quần áo tại Hà Đông (Hà Nội), cho biết mỗi năm thu khoảng 1-3 tỷ đồng và trong diện dự kiến được chọn nộp thuế tính trên doanh thu hoặc lợi nhuận. Chị dự định đăng ký tính thuế trên lợi nhuận để được khấu trừ các phần chi phí hợp lý. Song điều chị băn khoăn là đến sát "giờ G", cơ quan quản lý chưa có hướng dẫn chính thức về hóa đơn, chứng từ cho từng nhóm cụ thể.

"Chỉ còn vài ngày chuyển sang cách tính thuế mới, tôi không rõ cần chuẩn bị sổ sách, chứng từ kê khai thế nào để tránh bị phạt khi quy định được áp dụng", chị nói.

Ngoài ra, vướng mắc lớn nhất hiện nay với các hộ kinh doanh là việc kê khai, xử lý hàng tồn kho, đặc biệt với hộ có số lượng hàng lớn, không đầy đủ hóa đơn. Bà Thái Minh, chủ tiệm tạp hóa tại phường Đại Mỗ, Hà Nội cho hay cửa hàng có hàng nghìn mã sản phẩm, trong đó hơn một nửa không còn hóa đơn đầu vào. "Khi chuyển sang kê khai, tôi phải liệt kê toàn bộ hay chỉ khai phần hàng không có chứng từ?", bà Minh nêu vấn đề, thêm rằng "khai thật thì sợ bị truy thu, ngược lại có thể dính phạt vì gian lận".

Thực tế hai tháng qua, cơ quan thuế đã triển khai đợt cao điểm hỗ trợ hộ và cá nhân kinh doanh trong quá trình chuyển đổi sang phương thức quản lý, kê khai mới. Việc này giúp người kinh doanh nắm rõ quy định, giảm tâm lý lo lắng, lúng túng ban đầu và hạn chế sai sót khi thực hiện kê khai, nộp thuế theo yêu cầu mới.

Bà Trang, tiểu thương kinh doanh tại chợ An Đông 2 (TP HCM), cán bộ thuế đã lập nhóm hỗ trợ trực tuyến, gửi video hướng dẫn và gặp trực tiếp tiểu thương giải thích chính sách.

Xác định việc chuyển đổi là bắt buộc với mức doanh thu 3 tỷ đồng, bà Trang đang tập kê khai theo hướng dẫn của cán bộ quản lý. Với nguồn hàng đầu vào chưa có hóa đơn, bà sử dụng thông tin định danh của người bán (tên, số điện thoại, căn cước công dân) để lập bảng kê làm căn cứ. "Mình kê khai trung thực nên cũng bớt lo vấn đề gian lận", bà nói.

Tại hội nghị của Cục Thuế ngày 29/12, Phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) Mai Sơn nhìn nhận thực tế còn có hộ, cá nhân kinh doanh lo lắng về sử dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền, xử lý hàng tồn kho, hoặc lo ngại bị truy thu, xử phạt... Một số hộ kinh doanh lớn tuổi cũng gặp khó trong tiếp cận công nghệ, cách kê khai mới. Ông Sơn yêu cầu các đơn vị địa phương đổi mới cách tuyên truyền, và hỗ trợ để người dân hiểu đúng, khai đủ.

Ở khía cạnh này, các cơ quan thuế cũng kiến nghị các cấp có thẩm quyền sớm ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn quản lý thuế với hộ kinh doanh. Bởi đây là căn cứ pháp lý để các cơ quan thuế địa phương triển khai, hướng dẫn đồng bộ hộ kinh doanh khi chuyển đổi.

Tính tới cuối 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh. Số hộ hoạt động ổn định (hộ khoán và kê khai) là 2,2 triệu. Năm ngoái, họ đóng góp khoảng 26.000 tỷ đồng vào ngân sách và nửa đầu năm nay là 17.000 tỷ.

Bảng so sánh 4 nhóm hộ kinh doanh dự kiến được quản lý thuế từ 1/1/2026: