Hạn chế xe xăng, dầu vào trung tâm TP HCM dự kiến từ 2027

Theo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đang được nghiên cứu, chờ hoàn thiện, vùng LEZ sẽ được áp dụng tại khu vực có mật độ dân cư và phương tiện cao nhất thành phố. Phạm vi dự kiến bao gồm các quận cũ: 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú và Phú Nhuận, giới hạn bởi 15 cây cầu và 17 trục đường chính.

Khu vực này hiện có hơn 3,2 triệu dân với khoảng 9,2 triệu lượt di chuyển mỗi ngày. Các kết quả quan trắc cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5, NO2 và SO2 tại đây cao hơn đáng kể so với nhiều khu vực khác trên địa bàn TP HCM, đặc biệt tại các quận 1, 3 và 5.

Khi LEZ được thiết lập, ôtô không đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 4 sẽ bị thu phí khi đi vào khu vực trung tâm, trừ các phương tiện đặc thù như xe cứu thương, cứu hỏa, xe phục vụ quốc phòng, công an và tang lễ...

Đối với xe máy, thành phố dự kiến bắt đầu kiểm định khí thải từ ngày 1/7/2027 để làm cơ sở phân loại mức phát thải. Từ tháng 9/2027, xe máy không đạt tiêu chuẩn Euro 2 sẽ bị cấm vào vùng LEZ trong hai khung giờ cao điểm 6-9h và 16-19h.

Theo lộ trình, đến năm 2028, toàn bộ xe máy chạy xăng, dầu sẽ bị cấm lưu thông trong vùng LEZ, trừ phương tiện của người khuyết tật. Cùng thời điểm này, ôtô không đạt tiêu chuẩn Euro 4 cũng bị cấm vào khu vực trung tâm trong giờ cao điểm, ngoại trừ các loại xe thuộc diện đặc biệt.

Đến năm 2030, TP HCM dự kiến mở rộng vùng phát thải thấp ra khu vực vành đai 1, bao gồm các trục đường lớn như Phạm Văn Đồng, Kha Vạn Cân, khu vực quanh sân bay Tân Sơn Nhất, Cách Mạng Tháng Tám, Âu Cơ, Lũy Ban Bích, Kinh Dương Vương và Võ Văn Kiệt. Các biện pháp kiểm soát khí thải sẽ tiếp tục được áp dụng theo lộ trình siết chặt dần.

Để giám sát việc thực hiện, thành phố dự kiến lắp đặt hệ thống camera nhận dạng biển số tự động tại các lối ra vào vùng LEZ, tích hợp dữ liệu đăng ký xe và kiểm định khí thải. Trong tháng đầu triển khai, cơ quan chức năng chỉ nhắc nhở các trường hợp vi phạm; từ tháng thứ hai trở đi sẽ xử phạt nếu phương tiện không đủ điều kiện vẫn lưu thông.

Ngoài khu trung tâm, đề án đề xuất triển khai sớm các giải pháp chuyển đổi xanh tại Côn Đảo và Cần Giờ. Tại Côn Đảo, mục tiêu đặt ra là đến cuối năm 2026 cơ bản hoàn thành chuyển đổi xe chạy xăng, dầu sang xe điện và năng lượng xanh, trừ xe tải từ 2 tấn trở lên và các phương tiện đặc thù. Với Cần Giờ, lộ trình tương tự dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2028.

Để thúc đẩy chuyển đổi, đơn vị tư vấn đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ. Cá nhân, hộ gia đình được hỗ trợ một phần chi phí mua xe mới, miễn giảm các khoản phí ban đầu như lệ phí trước bạ, đăng ký, kiểm định lần đầu và phí bảo trì đường bộ. Riêng tại Côn Đảo và Cần Giờ, hộ chính sách, hộ nghèo được đề xuất hỗ trợ 100% chi phí mua xe trong hạn mức; hộ cận nghèo được hỗ trợ 70%.

TP HCM khuyến khích chuyển đổi sang xe điện bằng nhiều chính sách hỗ trợ. Tài xế xe máy công nghệ được trợ cấp tối đa 5 triệu đồng mỗi xe, miễn các loại phí, thuế ban đầu đến hết năm 2028. Doanh nghiệp taxi, xe hợp đồng, xe khách, xe tải được hỗ trợ một phần chi phí đầu tư và miễn, giảm phí theo lộ trình.

Thành phố đồng thời phát triển hạ tầng giao thông xanh, ưu đãi đầu tư trạm sạc với miễn tiền thuê đất công 5 năm đầu, hỗ trợ lãi suất, chi phí sạc và tạm miễn phí sử dụng lòng đường, vỉa hè đến năm 2030; mở rộng mạng lưới xe buýt điện và hạ tầng giao thông công cộng.

Theo Phó giám đốc Sở Xây dựng Bùi Hòa An, các nội dung trên thuộc giai đoạn hai của Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông, nằm trong lộ trình quốc gia về chuyển đổi xanh. Việc ưu tiên triển khai tại Côn Đảo và Cần Giờ nhằm đánh giá hiệu quả giải pháp trước khi áp dụng rộng tại khu trung tâm TP HCM.

"Các lộ trình chuyển đổi được xây dựng song song với kế hoạch chuẩn bị hạ tầng, cơ sở vật chất phục vụ triển khai, đảm bảo đồng bộ", ông An nói.

Thống kê ở TP HCM hiện có hơn 14 triệu dân, trên một triệu ôtô, hơn 10 triệu xe máy, chưa kể lượng lớn xe vãng lai, nhiều nhất cả nước. Giao thông đường bộ chiếm tới 88% bụi mịn trong tổng phát thải từ hoạt động giao thông. Khi triển khai đồng bộ, thành phố kỳ vọng vừa giảm ô nhiễm không khí, vừa hạn chế ùn tắc ở trung tâm nhờ giảm xe cá nhân.