Định giá là thước đo tồi để xác định bong bóng, xem Google là cách tốt hơn nhiều?

Chỉ nhận biết bong bóng là chưa đủ

Ông trùm quỹ đầu cơ Ray Dalio là một trong những người đầu tiên nhận ra bong bóng dot-com. Ông nhanh chóng cảnh báo các nhà đầu tư khác: “Chúng ta đang tiến gần đến thời điểm thị trường chứng khoán Mỹ nổ tung”.

Peter Lynch, nhà đầu tư huyền thoại từng dẫn dắt quỹ Magellan Fund nổi tiếng, cũng lưu ý: “Chưa có đủ nhà đầu tư thấy lo ngại về nguy cơ bong bóng”.

Howard Marks, nhà đầu tư tiên phong trong lĩnh vực trái phiếu rác, cho biết ông cực kỳ lo lắng khi từ "tài xế taxi” đến “những người dự tiệc cocktail” đều bàn luận không ngớt về các cổ phiếu nóng bỏng tay.

Không chỉ cảnh báo suông, George Soros còn bán khống cổ phiếu internet. Warren Buffett kiên quyết đứng ngoài thị trường, giải thích rằng ông không thể đoán “trong 10 năm tới” ngành công nghệ sẽ phát triển ra sao hay doanh nghiệp nào sẽ vươn lên dẫn đầu. 

Thời gian cho thấy tất cả những huyền thoại trên đều đúng. Vào tháng 3/2000, chỉ số thiên về công nghệ Nasdaq Composite leo lên đỉnh. Nhưng sau đó, Nasdaq Composite cắm đầu giảm 80% trong vòng hai năm rưỡi.

Vấn đề là Dalio và Lynch đưa ra cảnh báo vào năm 1995, còn Marks bày tỏ lo ngại vào năm 1996. Đến năm 1999, Soros lỗ 700 triệu USD vì các vị thế bán khống và quỹ đầu cơ của ông bị khách hàng rút vốn hàng tỷ USD.

Ngay cả Buffett có lẽ cũng có lúc cảm thấy băn khoăn. Trong giai đoạn 1994 - 1995, trung bình tỷ suất sinh lời hàng năm của Berkshire Hathaway thua kém Nasdaq Composite tới 15 điểm %. Trong giai đoạn từ năm 1995 đến tháng 3/2000, chỉ số này tăng gần 1.100%.

Ngay cả những nhà đầu tư giỏi nhất thế giới cũng không dễ đoán được khi nào bong bóng chứng khoán sẽ vỡ. Và ngày nay cũng rất nhiều chuyên gia lo sợ AI đang trở thành bong bóng mới.

Tuy nhiên, AI không phải nhóm cổ phiếu duy nhất có định giá cao ngất ngưởng. Theo hệ số giá trên thu nhập thực trong 10 năm trước, định giá hiện nay của S&P 500 chỉ thua kém năm 1999 và 2000.

Định giá và Google: Đâu là công cụ tốt hơn?

Vậy nhà đầu tư làm sao biết khi nào bong bóng sắp vỡ? Định giá khá hữu ích trong việc dự đoán lợi nhuận trong dài hạn, nhưng vô dụng trong ngắn hạn. 

Biểu đồ dưới đây cho thấy mức độ hiệu quả của định giá trong vài thập kỷ qua. Mỗi chấm tròn tương ứng với một năm trong giai đoạn 1990 - 2024.

Trục hoành thể hiện định giá của chỉ số S&P 500 vào đầu năm, đo lường theo hệ số giá trên thu nhập điều chỉnh cho yếu tố chu kỳ (CAPE). Trục tung thể hiện tỷ suất sinh lời chuẩn hóa hàng năm sau đó. 

Trong khung thời gian 10 năm, mối quan hệ trái chiều giữa định giá ban đầu và tỷ suất sinh lời được thể hiện khá rõ, đặc biệt khi CAPE ở mức cao. Còn xét trong giai đoạn một năm, cả hai không có mối tương quan nào.

Do đó, nhà đầu tư có thể phải tìm kiếm những biện pháp mới để phỏng đoán thời điểm bong bóng vỡ. Trong quá khứ, Howard Marks chú ý đến lời bàn tán của các tài xế taxi, còn trong thời hiện đại, tờ The Economist tập trung vào lượt tìm kiếm Google.

Lý do rất đơn giản: nhiều khả năng bong bóng sẽ đặc biệt thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ ngay trước khi nó tan vỡ. 

Bảng dưới đây biểu diễn tỷ suất sinh lời của một loạt trào lưu đầu tư trên thị trường Mỹ trong vòng 12 tháng sau khi số lượt tìm kiếm trên Google tăng đột biến. Cột thứ ba của bảng chứng minh lượt tìm kiếm trên Google báo hiệu sự sụt giảm sắp tới tốt hơn nhiều so với định giá.

Trong mỗi trường hợp, sau khi lượt tìm kiếm trên Google tăng lên đỉnh, giá tài sản đều giảm đáng kể trong 12 tháng tiếp theo.

Dĩ nhiên, đây không phải là quy luật luôn luôn đúng. Có nhiều trường hợp lượng tìm kiếm về một chứng khoán tăng vọt nhưng giá của chúng không giảm. Ví dụ, lượt tìm kiếm “cổ phiếu AI” đạt đỉnh vào giữa tháng 8, nhưng nhóm cổ phiếu này vẫn tiếp tục đi lên trong nhiều tuần. 

Song, điều đáng lo là số lượt tìm trên Google cho “cổ phiếu AI” đã giảm mạnh đúng lúc giá nhóm này chao đảo. 

Giá cổ phiếu Nvidia, nhà sản xuất chip quan trọng nhất trong hệ sinh thái AI, đã rớt 13% kể từ đỉnh. Giá chứng chỉ quỹ ETF AIQ, kênh phổ biến để đầu tư vào rổ cổ phiếu AI, giảm 12% từ mức cao nhất.

Từ đầu tháng 10, những người sở hữu bitcoin đã lỗ hơn 25%. Dù không liên quan trực tiếp đến AI, bitcoin có xu hướng thu hút cùng kiểu nhà đầu tư và biến động theo khẩu vị rủi ro chung của thị trường.