'Để tăng GDP hai con số, tăng trưởng ngành điện cần gấp 1,5 lần hiện tại'

Tại tọa đàm về phát triển thị trường năng lượng do Báo Xây dựng  tổ chức chiều ngày 8/10, ông Trần Hoài Trang, Phó cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công Thương cho biết tính tới tháng 9/2025, tổng sản lượng điện tiêu thụ trên toàn quốc khoảng 241,5 tỷ kWh, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm 2024, song vẫn thấp hơn nhiều so với kế hoạch đã được Bộ Công Thương phê duyệt. Tới nay, sản lượng mới chỉ đạt gần 70% kế hoạch của năm 2025.

Đặc biệt, trong ngày 4/8, hệ thống đã ghi nhận sản lượng điện tiêu thụ cao nhất đạt khoảng 1,084 tỷ kWh, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm trước, công suất cực đại đạt 54.370 MG, tăng 11% so với mức tăng cao nhất năm 2024.

Đánh giá, hệ thống điện của ta vẫn vận hành ổn định, cung cấp đầy đủ lượng điện cho sản xuất xã hội và sinh hoạt của người dân, song theo ông Trang, vẫn còn nhiều thách thức sắp tới ngành điện phải đối mặt.

Thứ nhất, biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, khó dự báo và khó lường trước. Thời gian qua, có tình trạng thiên tai bão lụt ảnh hưởng không nhỏ tới hệ thống điện, từ ảnh hưởng tới sản xuất của các nhà máy thuỷ điện, điện gió, điện mặt trời…

Thứ hai, với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, mức tăng trưởng kinh tế trong 2025 đặt mục tiêu GDP hơn 8%, tới nay hệ thống điện đảm bảo cho phát triển kinh tế khoảng 1 con số.

Song những năm tới, ông cho rằng với mục tiêu phát triển GDP tăng 2 con số, tăng trưởng ngành điện sẽ cần gấp 1,5 lần so với hiện tại. Do đó, cần phải dự báo trước và đầu tư xây dựng các nguồn điện để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng cho ngành điện.

Thứ ba, ngành điện sắp tới sẽ phải đáp ứng tốc độ tăng trưởng đầu tư xây dựng các nguồn điện lớn, nhất là những nguồn điện chạy nền như điện hạt nhân, LNG, điện xanh, sạch, năng lượng tái tạo… Nhu cầu vốn đầu tư rất lớn, cùng với tiến độ đầu tư và nguồn vốn là những điều rất quan trọng mà phải tính đến.

Ngoài ra, có những rủi ro về nhiên liệu cho các nhà máy lớn, rủi ro về thị trường nhiên liệu thế giới trong bối cảnh tình hình địa chính trị thế giới, chiến tranh, xung đột vũ trang… ảnh hưởng tới giá cả nhiên liệu và nguồn cung cấp cho các nhà máy.

Cùng đó, việc phát triển kinh tế ở các địa phương cũng phân bố lại theo mô hình chính quyền hai cấp cũng ảnh hưởng tới việc phân bố nguồn truyền tải, có thể hình thành các khu công nghiệp mới có nhu cầu tiêu thụ điện lớn để phát triển kinh tế xã hội. Ông Trang dự báo, điều này sẽ gây phân bố phụ tải không đồng đều, lệch với hệ thống điện ta đã bố trí. Do đó, cần phải nghiên cứu điều chỉnh nhiều quy hoạch điện lực, đất đai, khoáng sản, nông lâm nghiệp… để có sự đồng bộ.

Lãnh đạo Cục Điện lực cũng cho rằng, các quy định về pháp luật trong đầu tư xây dựng môi trường cũng còn nhiều bất cập, chồng chéo, ta cần tăng cường xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý để các luật, bộ luật của các ngành đồng bộ, triển khai nhuần nhuyễn, không mâu thuẫn nhằm đẩy nhanh tiến độ đầu tư các dự án điện.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội năng lượng Việt Nam cho rằng, cần phải lường trước quy mô về cung ứng điện từ nay cho đến năm 2030. Nguy cơ thiếu điện trong thời gian này là rất cao.

Như năm nay, tính trong khoảng 8 tháng và một số ngày tháng 9, điện ước tính đạt khoảng 288 tỷ kWh, sẽ tăng trưởng khoảng 307 tỷ kWh điện thương phẩm.

"Chúng ta đang có kỳ vọng lớn về điện cho nền kinh tế, giao thông xanh, dữ liệu, nhiều nhu cầu mới sẽ phát sinh”, ông cho biết. 

Quy hoạch điện VIII đề ra mục tiêu nhằm tiếp tục gia tăng tỷ trọng của và nguồn năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện và điện năng sản xuất, phát triển mạnh mẽ nguồn năng lượng này, đảm bảo an ninh năng lượng. Trong đó, tiêu biểu như điện thương phẩm năm 2030 sẽ đạt khoảng 500,4 - 557,8 tỷ kWh. 

“Tôi cho rằng, với quy mô như vậy thì vốn để thực hiện là rất lớn, nguồn ngân sách có hạn. Do vậy, cần phải có sự huy động lớn từ nhiều nguồn khác nhau để đảm bảo thực hiện được mục tiêu. Muốn có đủ vốn, muốn thực hiện được mục tiêu thì phải có một cơ chế chính sách thông thoáng", ông Tuấn nói.

Thừa điện cục bộ thiếu điện tổng thể

Đã nhiều lần cảnh báo về hiện tượng "thừa điện cục bộ thiếu điện tổng thể". Câu hỏi đặt ra lúc này là liệu nguy cơ mất cân bằng nguồn tải có thể xảy ra ngay từ năm 2026 và đâu là nhóm nguồn điện có rủi ro lớn nhất?

Trả lời cho câu hỏi này, ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng Xanh cho biết, thách thức lớn về công suất và nguồn điện, Việt Nam phải tăng gấp đôi công suất trong 5 năm tới từ cuối năm 2025 trở đi. Hiện, tổng công suất nguồn điện đạt hơn 90.000 MW, đây là một nỗ lực lớn về đầu tư và triển khai trong suốt thời gian qua.

Tuy nhiên, trong 10 năm gần đây, gần như không có dự án điện lớn nào được triển khai, tạo ra độ trễ nghiêm trọng cho giai đoạn tới. Áp lực đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế ngày càng cấp bách, cả về quy mô và tiến độ.

Hầu hết dự án, kể cả đầu tư công hiện vẫn chưa được kích hoạt hoặc chỉ mới bắt đầu. Đặc biệt, cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, gây khó khăn lớn cho thu hút nguồn lực tư nhân, trong khi nhu cầu vốn và công suất lại rất cao.

Ông Sơn cho biết việc tháo gỡ vướng mắc hiện nay rất khó, thậm chí có thể bị tắc chỉ vì một điểm nhỏ. Dù Chính phủ đã yêu cầu Bộ Công thương đẩy nhanh tiến độ xử lý trước cuối năm 2025, quá trình rà soát các văn bản quy phạm vẫn cần thêm thời gian. Một thách thức khác là sự phối hợp giữa các bộ, ngành, vốn đang là nút thắt khiến tiến độ bị chậm trễ.

Theo ông, hiện có hơn 170 dự án điện vẫn đang vướng mắc. Dù Nghị quyết 70 đã đưa ra định hướng tháo gỡ, song để có chuyển biến rõ ràng, cần thêm Nghị quyết cụ thể từ Quốc hội hoặc Chính phủ. Trong bối cảnh này, đầu tư công được kỳ vọng đóng vai trò nền tảng, tạo hạ tầng và dư địa linh hoạt cho năm 2026 và các năm tiếp theo.

"Tin tích cực, tại tổ máy số 2 Thủy điện Hòa Bình đã lắp đặt thành công, chuẩn bị thử nghiệm, kỳ vọng bổ sung khoảng 400 MW vào cuối năm. Tuy nhiên, con số này vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu thực tế. Dù tổng tiêu thụ điện năm nay có thể chỉ đạt 70% kế hoạch do điều chỉnh sản xuất, tái cơ cấu kinh tế, nhưng phụ tải đỉnh lại vượt năm ngoái.

Điều này cảnh báo nguy cơ tăng phụ tải đột biến trong năm 2026, có thể gây mất điện cục bộ nếu không đảm bảo đủ nguồn, nhất là trong điều kiện thời tiết bất thường. Từ nay đến cuối năm chỉ còn hai tháng rưỡi, khoảng thời gian rất ngắn để tháo gỡ các vướng mắc. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, không thể chỉ trông chờ vào Bộ Công thương hay ngành điện", ông Sơn nói.

Trần Hoài Trang, Phó cục trưởng Cục Điện lực cho biết hiện tại, vẫn còn một số vướng mắc, trong đó liên quan đến hơn 170 dự án năng lượng tái tạo. Để tháo gỡ toàn diện, thời gian qua Chính phủ đã ban hành nghị quyết để hỗ trợ doanh nghiệp.

Đối với nguồn năng lượng tái tạo mới, các dự án đang phát triển, Bộ Công thương đang tham mưu cho Chính phủ Nghị định 57 về cơ chế bán điện trực tiếp, Nghị định 58 về phát triển nguồn năng lượng tái tạo, điện gió, điện ngoài khơi…

Ngoài ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn về khung giá, Bộ Công thương đang tiếp tục thực hiện chỉ đạo Nghị Quyết 70 để tham vấn, sửa đổi các vướng mắc về luật nhằm triển khai đồng bộ các quy định khung giá.

Kỳ vọng đến năm 2025, các cơ chế chính sách sẽ được Chính phủ, Quốc hội thông qua ban hành, để hành lang pháp lý thông suốt. Ngoài ra, nhận thức nguồn năng lượng tự tiêu đang là nhu cầu chính đáng của người dân, Bộ Công thương đang xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, vay vốn cho hộ gia đình có nhu cầu phát triển điện mặt trời mái nhà, tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Dự kiến, từ năm 2030, có 14 triệu hộ gia đình sử dụng điện mặt trời với quy mô công suất 3-5 kw cho một hộ, chiếm 16% tổng công suất của hệ thống. Nguồn năng lượng lớn này sẽ kéo theo nhiều lợi ích, giảm tiền điện sinh hoạt hằng tháng, không phải xây dựng hệ thống truyền tải, phân phối điện đến khu vực nông thôn, giảm áp lực đầu tư của Nhà nước đối với nguồn điện.