Tháng 9, chứng quyền đầu tiên sẽ lên sàn HOSE

Ngày 17/7 là hạn chót các thành viên trên thị trường chứng khoán gửi ý kiến đóng góp vào dự thảo quy chế về hoạt động đăng ký, lưu ký, thanh toán, bù trừ và thực hiện chứng quyền có đảm bảo (Covered Warrant-CW) về Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD).

Dự kiến chậm nhất trong tháng 9/2017, sản phẩm CW đầu tiên sẽ chính thức niêm yết và giao dịch trên HOSE.

Theo quy định tại Thông tư số 107/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn chào bán và giao dịch chứng quyền có bảo đảm, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2017, CW là chứng khoán có tài sản đảm bảo do công ty chứng khoán phát hành.

Nhà đầu tư sẽ trả một khoản phí để sở hữu CW và được quyền mua hoặc bán chứng khoán cơ sở cho tổ chức phát hành chứng quyền đó theo mức giá đã được xác định trước, tại hoặc trước thời điểm đã được ấn định, hoặc được nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.

Có hai loại CW cơ bản. Một là chứng quyền mua (call warrant): có quyền nhưng không phải là nghĩa vụ được mua một chứng khoán cơ sở với mức giá được xác định trước vào hoặc trước ngày đáo hạn.

Hai là chứng quyền bán (put warrant): có quyền nhưng không phải là nghĩa vụ được bán một chứng khoán cơ sở với mức giá được xác định trước vào hoặc trước ngày đáo hạn.

CW có thể được phát hành trên nhiều chứng khoán cơ sở khác nhau như cổ phiếu đơn lẻ, chỉ số chứng khoán, ETF.

Sau khi niêm yết, tất cả các hoạt động giao dịch CW sẽ được quản lý, giám sát và hướng dẫn bởi sở giao dịch chứng khoán và Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.

Tuy nhiên, có một số hạn chế đối với nhà đầu tư như việc giao dịch ký quỹ không áp dụng đối với CW và quỹ đại chúng chỉ đầu tư vào CW chỉ với mục đích phòng ngừa rủi ro. Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, giao dịch CW không bị hạn chế về tỷ lệ sở hữu.

Tổ chức phát hành CW là công ty chứng khoán, hoàn toàn độc lập với tổ chức phát hành tài sản cơ sở, các điều khoản của CW hoàn toàn do tổ chức phát hành quyết định.

CW được giao dịch trên sàn giao dịch cổ phiếu với cơ chế giao dịch tương tự như giao dịch cổ phiếu về thời gian, phương thức giao dịch, thanh toán bù trừ. Nhà đầu tư không cần phải mở tài khoản giao dịch khác để mua bán CW và không phải ký quỹ trước khi giao dịch và tuân thủ theo nguyên tắc khi mua phải có đủ tiền và khi bán phải có đủ CW.

Sau khi được sở giao dịch chứng khoán chấp thuận niêm yết, CW được giao dịch tương tự như cổ phiếu, trên cùng hệ thống giao dịch. Lúc này trên thị trường cần có hoạt động của nhà tạo lập thị trường (các công ty chứng khoán) nhằm tạo thanh khoản cho thị trường CW.

Chi tiết giao dịch chứng quyền sẽ được gửi đến Trung tâm thanh toán bù trừ để thực hiện thanh toán. Báo cáo định kỳ về tỷ lệ sở hữu CW cũng được gửi đến nhà đầu tư tương tự như báo cáo về tỷ lệ sở hữu chứng khoán.

CW được thanh toán khi người sở hữu CW thực hiện quyền của mình. Thanh toán bằng tiền mặt được thực hiện thông qua việc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá thực hiện và giá thanh toán cho người sở hữu CW.

Với những CW dựa trên chỉ số thì phương thức thanh toán là bằng tiền mặt. Trình tự, thủ tục việc đối chiếu, xác nhận kết quả giao dịch, sửa lỗi giao dịch, huỷ thanh toán giao dịch, cơ chế hỗ trợ thanh toán, quy trình thanh toán giao dịch CW được thực hiện như trình tự, thủ tục đối với cổ phiếu niêm yết theo các quy định hiện hành tại Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.

Hiện tại, công tác triển khai sản phẩm đang được các cơ quan quản lý cùng với các thành viên thị trường khẩn trương thực hiện và kỳ vọng trong tháng 9/2017 sẽ có sản phẩm CW đầu tiên tại Việt Nam được niêm yết và giao dịch trên HOSE.

Giao dịch CW là sân chơi mới cho nhà đầu tư thích rủi ro bởi đây là sản phẩm khả năng sinh lời cao, tính đòn bẩy cao và ẩn chứa nhiều rủi ro. CW có rủi ro đầu tiên là khi đến thời gian đáo hạn, tổ chức phát hành (công ty chứng khoán) không thể thực hiện nghĩa vụ của họ gắn với chứng quyền, chẳng hạn như phá sản.

Tác động đòn bẩy cao của CW có nghĩa là chỉ một thay đổi nhỏ về giá của tài sản cơ sở cũng có thể dẫn đến sự thay đổi lớn hơn về giá của CW và vì thế mức thu nhập đạt được sẽ lớn hơn.

Ngược lại, một sự sụt giảm nhỏ về giá của tài sản cơ sở có thể dẫn đến sự sụt giảm lớn hơn về giá của CW. Hiệu ứng đòn bẩy có thể mang lại cho nhà đầu tư một tỷ lệ lợi nhuận trên vốn đầu tư (ROI) lớn hơn, trong khi mức phí tổn do lỗ vốn được khống chế tối đa bằng mức chi phí đầu tư ban đầu (phí mua chứng quyền), thấp hơn rất nhiều so với đầu tư vào cổ phiếu.

Tác động đòn bẩy chính là điểm hấp dẫn nhất của CW. Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất khi giao dịch CW là nhà đầu tư có thể việc mất trắng khoản đầu tư, chính là phí mua chứng quyền bỏ ra ban đầu khi không thực hiện quyền.

Việc mất toàn bộ số tiền đã đầu tư có thể là điều mới lạ đối với các nhà đầu tư cá nhân không chuyên nghiệp tại Việt Nam vốn chỉ quen với việc chốt lời và cắt lỗ khi mua bán cổ phiếu.

Hơn nữa, sự thay đổi của giá chứng khoán cơ sở tác động lên CW ở một tỉ lệ % lớn hơn. Do đó, CW nhạy cảm hơn đối với các thông tin tốt, xấu của chứng khoán cơ sở và theo đó, mức sinh lời, rủi ro đối với CW cũng cao hơn.

Nhà đầu tư cũng cần lưu ý là CW là sản phẩm là có vòng đời giới hạn. Thời gian tồn tại của CW do tổ chức phát hành quy định trước và công bố thông tin theo mỗi đợt phát hành. Thông thường thời gian tồn tại của CW là ngắn hạn từ 3 tháng đến 24 tháng, tối đa là 5 năm nhưng thời hạn này hiếm khi được phát hành.

Sau thời hạn này, CW sẽ không được giao dịch hay thực hiện quyền nữa. Nhà đầu tư chỉ được yêu cầu thực hiện quyền đối với các chứng quyền trong trạng thái có lãi tại ngày thực hiện.

Trường hợp nhà đầu tư không yêu cầu thực hiện quyền, những chứng quyền trong trạng thái có lãi vẫn sẽ được tổ chức phát hành thanh toán tiền (khoản chênh lệch giữa giá thanh toán và giá thực hiện của chứng khoán cơ sở) cho nhà đầu tư.

Như vậy có thể thấy, CW có tính chất là một công cụ phái sinh nhưng không đòi hỏi những kỹ thuật giao dịch và thanh toán quá phức tạp. CW được coi là công cụ quan trọng giúp nhà đầu tư gia tăng hiệu quả đầu tư cũng như phòng vệ rủi ro trên thị trường chứng khoán.