Năm 2022: Xuất khẩu gạo sang EU tăng 48%, vượt hạn ngạch 80.000 tấn của hiệp định EVFTA

Xuất khẩu gạo sang EU vượt hạn ngạch của EVFTA

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, 2022 là một năm khá thành công với ngành gạo Việt Nam khi xuất khẩu mặt hàng lương thực này mang về gần 3,5 tỷ USD, mức cao nhất trong 10 năm trở lại đây.

Bên cạnh việc duy trì đà tăng trưởng ở các thị trường truyền thống gạo Việt còn mở rộng thị phần tại những thị trường khó tính, đòi hỏi cao về chất lượng.

Điển hình là thị trường EU, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này trong năm 2022 đạt 94.510 tấn, trị giá gần 65 triệu USD, tăng 48% về lượng và tăng 45,5% về trị giá so với năm 2021.

Con số này đã vượt hạn ngạch 80.000 tấn/năm mà EU dành cho Việt Nam theo cam kết từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Đồng thời đây cũng là khối lượng xuất khẩu cao nhất của ngành gạo Việt Nam vào EU trong nhiều năm qua.

Trước đây, gạo Việt Nam xuất khẩu vào EU phải chịu mức thuế khá cao và rất khó cạnh tranh với các nước khác được phân bổ hạn ngạch thuế quan như Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan và các nước kém phát triển được miễn thuế và không bị áp dụng hạn ngạch như Lào, Campuchia, Myanmar.

Tuy nhiên, cơ hội để gạo Việt gia tăng sự hiện diện tại EU đã trở lên rộng mở hơn kể từ sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ tháng 8/2020.

Theo cam kết của EVFTA, EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm, gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm. EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với gạo tấm, giúp Việt Nam có thể xuất khẩu khoảng 100.000 tấn vào thị trường này mỗi năm.

Kể từ khi EVFTA có hiệu lực, gạo là một trong những mặt hàng tận dụng tốt nhất các ưu đãi thuế quan với tỷ lệ sử dụng C/O gần như 100%.

Cùng với ưu đãi thuế quan từ Hiệp định EVFTA, xuất khẩu gạo sang EU còn được thúc đẩy bởi nhu cầu tăng cao từ khu vực trong bối cảnh hạn hán đã ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất lúa gạo của châu Âu khiến nhiều nước phải tìm kiếm nguồn cung từ bên ngoài.

Mặt khác, một số quốc gia trong khu vực EU cũng có xu hướng nhập khẩu gạo nhiều hơn nhằm thay thế cho nguồn cung lúa mì bị sụt giảm do cuộc xung đột Nga - Ukraine. 

Italy, nước sản xuất lúa gạo lớn nhất châu Âu đã nhập khẩu kỷ lục 32.017 tấn gạo từ Việt Nam trong năm 2022, tăng 3,9 lần so với năm 2021.

Ngoài ra, lượng gạo xuất khẩu sang Đức tăng 9,6% (đạt 15.622 tấn), Hà Lan tăng 31,4% (đạt 13.040 tấn), Thụy điểm tăng 61,9% (đạt 4.804 tấn), Bỉ tăng 42,4%… Một số thị trường khác cũng tăng rất mạnh như Tây Ban Nha tăng gấp 3 lần, Rumani và Slovakia tăng 18 lần….

Xuất khẩu gạo của Việt Nam vào EU tăng cao trong thời gian qua cũng phần nào cho thấy chất lượng gạo của Việt Nam đang ngày càng được cải thiện và đáp ứng được các yêu cầu khắt khe từ thị trường. 

Về chủng loại, gạo thơm (Jasmine, DT8, ST24, ST25...) tiếp tục là chủng loại được xuất khẩu nhiều nhất của Việt Nam vào thị trường EU năm 2022 với khối lượng lên đến 38.818 tấn, chiếm hơn 41% tỷ trọng. 

Đứng thứ hai là gạo Nhật đạt 24.140 tấn, chiếm 25,5%; tiếp đến là gạo trắng 21.358 tấn, chiếm 22,6%; còn lại là gạo nếp và nhóm gạo dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe như gạo lứt, gạo hữu cơ, gạo huyết rồng… 

Với đa phần là các loại gạo có giá trị gia tăng cao, giá xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường EU trong năm 2022 đạt bình quân 688 USD/tấn, cao hơn 41,4% so với mức giá xuất khẩu chung là 486 USD/tấn của cả nước.

Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo hàng đầu của Việt Nam vào thị trường EU trong năm qua có thể kể đến như Công ty TNHH XNK Đại Dương Xanh, Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời, CTCP Thương mại Dịch vụ Gạo Thịnh, Công Ty CP Chế Biến Và Xuất Khẩu Lương Thực Đồng Xanh, Công ty TNHH Thành Phát...

EU sẽ tiếp tục tăng nhập khẩu gạo trong năm 2023

Trong báo cáo mới đây của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng gạo của EU trong niên vụ 2022-2023 dự báo giảm hơn 25% so với niên vụ trước và là mức thấp nhất trong 38 năm kể từ vụ 1984-1985. 

Các nhà sản xuất gạo chính trong khu vực là Italy và Tây Ban Nha, chiếm 80% tổng sản lượng, đều trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng.

Trong bối cảnh đó, nhập khẩu gạo của EU dự kiến sẽ tăng lên mức kỷ lục 2,7 triệu tấn trong năm 2023. Hầu hết gạo nhập khẩu vào EU là loại gạo hạt dài, nhưng trong những năm gần đây nhu cầu gạo hạt trung bình cũng đang tăng lên.

Còn theo số liệu từ Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), EU đã nhập khẩu 2,3 triệu tấn gạo từ thị trường ngoại khối trong 10 tháng năm 2022, tăng 47,2% so với cùng kỳ năm 2021. 

Trong đó, Việt Nam đứng thứ 9 về xuất khẩu gạo vào EU, tăng 1 bậc so với năm 2021. Lượng gạo Việt Nam xuất khẩu vào EU đạt 94.714 tấn, chiếm 4,1% thị phần nhập khẩu của khu vực, tăng so với mức 3% của cùng kỳ năm 2021.   

Bộ Công Thương nhận định với nhu cầu ổn định, đặc biệt đối với các loại gạo đặc sản từ châu Á, trong thời gian tới, EU sẽ tiếp tục là thị trường nhiều tiềm năng với doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam.