Mớ bòng bong nợ - lỗ ở dự án nhà máy bột và giấy Tân Mai - Quảng Ngãi
Nhà máy Bột giấy Tân Mai-Quảng Ngãi bị yêu cầu chấm dứt đầu tư. Ảnh: DDDN.
Dự án Nhà máy bột và giấy Tân Mai – Quảng Ngãi do Công ty cổ phần Tập đoàn Tân Mai Tây Nguyên làm chủ đầu tư từ năm 2009. Quy mô dự án là 130.000 tấn bột giấy/năm và 200.000 tấn giấy in cao cấp/năm. Với tổng vốn đầu tư vào khoảng 1.948 tỷ đồng, dự án được xây trên diện tích đất dự kiến khoảng 45ha tại xã Bình Long, huyện Bình Sơn. Thời gian hoạt động của dự án là 50 năm, tiến độ thực hiện khởi công vào tháng 10/2009 hoàn thành và đi vào sử dụng từ năm 2011.
Quá trình thực hiện, chủ đầu tư đã phát sinh 5 lần xin điều chỉnh dự án đầu tư và được UBND tỉnh chấp thuận đến lần thứ ba vào ngày 28/1/2011, với nội dung điều chỉnh tổng vốn từ 2.219 tỷ đồng lên hơn 5.007 tỷ đồng. Trong đó, thời gian vận hành nhà máy bột vào tháng 12/2012 và nhà máy giấy tháng 12/2013.
Kết quả kiểm tra của Thanh tra Quảng Ngãi tiến hành từ năm 2009 đến tháng 5/2017 cho thấy, hiện nhà đầu tư mới làm được một số việc như lập báo cáo đánh giá tác động môi trường; lập quy hoạch chi tiết xây dựng nhà máy; lập hồ sơ xin thuê đất; giải phóng mặt bằng và nhận bàn giao mặt bằng. Từ tháng 7/2010 nhà thầu bắt đầu khởi công xây dựng và đến tháng 12/2012 thì dừng thi công dự án.
Giai đoạn này, cơ quan kiểm tra xác định việc tổ chức thực hiện dự án đã phát sinh một số sai phạm như: Thực hiện không đầy đủ quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật về đầu tư. Cụ thể, nhà đầu tư lập hồ sơ xin điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư lần 3 vào năm 2011 với nội dung điều chỉnh tổng vốn đầu tư từ 2.219 tỷ đồng lên hơn 5.007 tỷ đồng.
Tuy nhiên, trong hồ sơ, nhà thầu đã không chứng minh được về phần vốn tăng thêm. Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai, dự án bị chậm tiến độ và được UBND tỉnh xem xét tháo gỡ khó khăn vướng mắc và giãn tiến độ thực hiện. Thế nhưng, nhà đầu tư đã không thực hiện theo yêu cầu, cũng như không nộp hồ sơ điều chỉnh theo quy định.
Cũng theo kết quả kiểm tra của cơ quan thanh tra, nhà đầu tư đã vi phạm các quy định của pháp luật về đất đai. Cụ thể, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã cho thuê đất và bàn giao tại thực địa vào ngày 26/5/2010 nhưng đến tận tháng 5/2017, nhà thầu vẫn chưa lập thủ tục để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Bên cạnh đó, khi gặp vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, nhà đầu tư đã không thông tin lại cũng không phản hồi về số tiền chi trả bồi thường để giải quyết các vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng. Chính vì thế, tình đến tháng 5/2017, tiến độ sử dụng đất của dự án đã chậm đến 24 tháng so với tiến độ được duyệt và bị xếp vào diện vi phạm pháp luật về đất đai.
Theo chủ trương đã được duyệt thì tháng 12/2013 sẽ là thời điểm phải kết thúc toàn bộ việc đầu tư xây dựng của dự án, tuy nhiên đến tận tháng 5/2017, Nhà đầu tư vẫn chưa lập hồ sơ xin gia hạn thời gian sử dụng đất. Chính vì thế, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có kết luận thanh tra số 3235 xác định nhà đầu tư Tân Mai đã vi phạm tiến độ sử dụng đất.
Sở đã kiến nghị nhà đầu tư phải khẩn trương xây dựng các hạng mục công trình theo quy hoạch xây dựng chi tiết để đưa vào sử dụng đất. Tuy nhiên, từ tháng 1/2016 đến tháng 5/2017, nhà đầu tư vẫn không thực hiện các nội dung theo kết luận thanh tra…
Cũng theo kết luận của Thanh tra, chủ đầu tư Nhà máy bột và giấy Tân Mai Quảng Ngãi còn vi phạm tiến độ theo giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh lần 3 ngày 28/1/2011; chậm tiến độ đối với Nhà máy Bột giấy là 52 tháng và nhà máy giấy 40 tháng.
Bên cạnh đó, chủ đầu tư cũng không thực hiện đúng các cam kết theo quy định về nguồn vốn. Do đó, từ năm 2013 đến nay, Ngân hàng đã tạm ngừng giải ngân với lý do vốn đối ứng của chủ đầu tư không đảm bảo tỷ lệ và đang xem xét lại hiệu quả dự án. Vì thế, tổng số vốn đầu tư cho dự án còn thiếu, chưa xác định được nguồn vốn nào để đầu tư là gần 1.235 tỷ đồng.
Điều này cho thấy, từ năm 2013 đến nay, nhà đầu tư đã không có khả năng về tài chính để tiếp tục thực hiện dự án theo chứng nhận đầu tư. Ngoài ra, nhà đầu tư đã lập hồ sơ hoàn thuế giá trị gia tăng và được Cục thuế tỉnh Quảng Ngãi đồng ý với số tiền là 160,57 tỷ đồng.
UBND tỉnh Quảng Ngãi cho rằng nguyên nhân xảy ra tình trạng này là do chủ đầu tư không đủ năng lực về tài chính, không có phương án tài chính khả thi, hiệu quả, dẫn đến không thể triển khai được dự án như mong muốn. Do đó, nhà đầu tư phải chịu toàn bộ trách nhiệm về việc không thực hiện đúng cam kết tiến độ dự án cũng như các nội dung vi phạm pháp luật về đầu tư, xây dựng, đất đai…
Từ kết quả kiểm tra, UBND tỉnh giao Sở kế hoạch và Đầu tư ra văn bản chấm dứt dự án đầu tư đối với Nhà máy bột và giấy Tân Mai theo quy định; Đồng thời, Sở Tài nguyên và Môi trường tiến hành thu hồi diện tích đất đã cấp theo quy định. Đồng thời, UBND tỉnh cũng yêu cầu Cục Thuế Quảng Ngãi thu hồi số thuế giá trị gia tăng đã hoàn cho chủ đầu tư là hơn 160,573 tỷ đồng.
