Cơ hội gỡ thẻ vàng cho thủy sản Việt Nam

	Ngày mai, phái đoàn EC sang Việt Nam xem xét về 'thẻ vàng' thủy sản
	Hoa Kỳ sắp thanh tra chương trình kiểm soát cá da trơn Việt Nam
	Kỳ vọng thoát 'thẻ vàng'

Theo Tổng cục Thủy sản Việt Nam, quy định về IUU được EU ban hành vào năm 2008 và có hiệu lực từ năm 2010 nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ mọi hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp. Thông thường, các quốc gia đánh bắt cá IUU sẽ bị phạt "thẻ vàng" cảnh cáo trong vòng 6 tháng. Trong trường hợp những quốc gia này không có biện pháp khắc phục phù hợp thì có nguy cơ nhận "thẻ đỏ", đồng nghĩa với việc bị cấm xuất khẩu thủy sản vào EU.

Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất bị EU áp dụng "thẻ vàng". Đến nay, đã có 25 quốc gia, vùng lãnh thổ từng bị EU áp dụng biện pháp phạt thẻ; trong đó có 6 quốc gia đã phải nhận "thẻ đỏ".

Cơ hội gỡ thẻ vàng cho thủy sản Việt Nam . Ảnh minh họa

Trong khu vực ASEAN, Campuchia đã nhận "thẻ đỏ" từ EU từ tháng 3/2014, Philippines nhận "thẻ vàng" vào tháng 6/2014 nhưng đã được xóa chỉ 10 tháng sau đó nhờ vào việc tuân thủ các quy định đánh bắt thủy sản của luật pháp quốc tế. Thái Lan cũng đã nhận "thẻ vàng" từ EU vào tháng 4/2015.

Việc nhận "thẻ vàng" đã tác động mạnh đến hoạt động thương mại thủy sản của Việt Nam chi phí kiểm tra tăng, vấn đề lưu kho, tâm lý kinh doanh bị ảnh hưởng… là những biểu hiện dễ nhận thấy trong thời gian qua. Một trong những mặt hàng chịu tác động nhiều nhất là bạch tuộc và mực.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), EU hiện đang là thị trường xuất khẩu mực và bạch tuộc lớn thứ 3 của Việt Nam. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này trong tháng 3 giảm tới 20% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống 6,4 triệu USD. Do đó, kim ngạch quý I giảm 13,5% xuống 17,3 triệu USD.

Kinh nghiệm khắc phục "thẻ vàng"

Là quốc gia từng bị EU rút "thẻ vàng" năm 2014, Philippines đã rất nhanh chóng gỡ được "thẻ vàng" chỉ 10 tháng sau đó nhờ vào những nỗ lực rất cao của toàn bộ hệ thống chính trị. Cùng thời điểm với Philippines, Hàn Quốc cũng được EU “bật đèn xanh” cho xuất khẩu thủy sản.

Những cải cách mà Philipines đưa ra tập trung vào 3 nội dung chính: Sửa đổi hệ thống khung pháp lý, nâng mức xử phạt đối với hành vi vi phạm; Cải tổ bộ máy quản lý nghề cá, tập trung vào tăng biên chế cho cơ quan thực thi pháp luật và tăng ngân sách cho thực thi pháp luật, kiểm soát các hoạt động khai thác trên biển; Triển khai chương trình thực thi pháp luật, tập trung vào truy xuất nguồn gốc.

Bên cạnh đó, thông qua Cục Nghề cá và nguồn lợi thủy sản Philippines (BFAR), Chính phủ vào thời điểm đó đã đào tạo thêm lực lượng quản lý biển cũng như lắp đặt các thiết bị giám sát và quản lý tàu thuyền. Đặc biệt, BFAR đã lên khung kế hoạch tầm cỡ quốc gia, bao gồm những hành động nhằm chống lại tình trạng đánh bắt cá bất hợp pháp và quyết định không cấp giấy phép đánh bắt cá mới trong vòng 3 năm.

Tương tự, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan đã huy động cán bộ nâng cao hiểu biết và ý thức cho ngư dân, giáo dục nhận thức về hoạt động nghề cá bền vững. Nhờ đó, đã được EU bày tỏ sự hài lòng trước những nỗ lực và kết quả tích cực mà Thái Lan đã đạt được trong việc đối phó với vấn đề IUU. Trong đó, đánh giá cao việc Thái Lan áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc hải sản và điều chỉnh một số quy định pháp luật nhằm hạn chế việc đánh bắt ngoài lãnh hải.

Ngày 15/5, Ủy ban châu Âu (EC) sang Việt Nam kiểm tra về thực hiện khuyến nghị đối với ngành thủy sản. Đoàn sẽ đi một số tỉnh miền Nam để kiểm tra, sau đó làm việc với Tổng Cục Thủy sản. Dự kiến từ ngày 16 - 18/5, đoàn sẽ làm việc với một số tỉnh khu vực phía Nam. Từ ngày 21 - 24/5, đoàn sẽ làm việc với Tổng Cục Thủy sản và Bộ NN&PTNT. Tổng Cục Thủy sản đã thành lập văn phòng IUU (về quản lý hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý ); chuẩn bị các tài liệu liên quan phục vụ cho buổi làm việc với EC; hoàn thiện cơ sở dữ liệu nghề cá gồm cảng cá, nghề cá...

Vì vậy đây được xem là cơ hội quý báu để ngành thủy sản Việt Nam thể hiện quyết tâm chống đánh bắt bất hợp pháp. Theo 9 khuyến nghị mà EC đưa ra cho Việt Nam, cần phải thực hiện ngay trong 6 tháng để gỡ bỏ thẻ vàng với hải sản XK gồm: Sửa đổi khung pháp lý để đảm bảo tuân thủ các quy tắc quốc tế và khu vực áp dụng cho việc bảo tồn và quản lý nguồn lợi thủy sản.

Trước đó ngày 25/4, tại Triển lãm Thủy sản toàn cầu diễn ra tại Brussels (Vương quốc Bỉ), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam phối hợp với VASEP cùng Đại sứ quán Việt Nam tại Vương Quốc Bỉ tổ chức họp báo để cập nhật cho báo chí cũng như các doanh nghiệp nhập khẩu thủy sản tại châu Âu biết những công việc thực tiễn và các biện pháp mà Việt Nam triển khai để chống đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Tại cuộc họp, Việt Nam khẳng định đã đạt kết quả khả quan trên sáu nhóm vấn đề lớn. Trong đó, quan trọng nhất là khung pháp lý với Luật Thủy sản 2017 với cách tiếp cận rất mới trong công tác quản lý nghề cá, từ tiếp cận mở sang tiếp cận đóng thông qua hệ thống cấp phép về quản lý hạn ngạch.

Cùng với đó, công tác chỉ đạo điều hành từ Chính phủ cho đến các cơ quan địa phương được tăng cường để đảm bảo việc thực thi ngay trong thời gian trước khi Luật có hiệu lực vào ngày 1/1/2019.

VASEP cũng thường xuyên cập nhật danh sách các doanh nghiệp thủy sản cam kết chống đánh bắt IUU đăng trên website của Hiệp hội, qua đó truyền thông cho cộng đồng các nhà nhập khẩu và đặc biệt là các cơ quan quản lý phía EU biết được sự đồng lòng và quyết tâm của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam.