Chủ nhân Nobel Kinh tế 2017 Richard Thaler: 'Con người không phải lúc nào cũng đưa ra quyết định lý trí'

Giáo sư Richard ThaLer. Ảnh: getty images

Từ lâu các chuyên gia kinh tế vẫn nghĩ mình là các nhà khoa học, và họ thực sự như vậy, khi phải làm việc với khối lượng số liệu và con số khổng lồ.

Tuy nhiên, một người trong số họ chứng minh rằng kinh tế học cần nhiều kỹ thuật hơn thế. Điều đó giúp ông giành được giải Nobel Kinh tế năm 2017, và làm thay đổi ngành kinh tế học trên thế giới.

Richard ThaLer, 72 tuổi, giáo sư kinh tế tại trường Kinh doanh Booth School của Đại học Chicago, đã trở thành chủ nhân mới của giải Nobel Kinh tế năm 2017 vào ngày 9/10.

Ông Thaler là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật, và năm 2015 đảm nhận chức Chủ tịch tại Hiệp hội Kinh tế Mỹ.

Trước khi tham gia vào Đại học Chicago năm 1995, ông Thaler dạy tại Đại học Rochester và Cornell, cũng như có 1 thời gian giảng dạy tại Đại học Bristish Coloumbia, trường Quản trị Sloan School tại MIT, Tổ chức Russell Sage và Viện Nghiên Cao cấp về khoa học hành vi ở Standford.

Xuất thân từ New Jersey, ông Thaler nhận bằng đại học vào năm 1967 tại Đại học Case Western Reserve, sau đó ông theo học thạc sĩ và tiến sĩ lần lượt vào năm 1970 và 1974 tại Đại học Rochester.

Giáo sư Richard Thaler nổi tiếng trên thế giới về lĩnh vực kinh tế học và tâm lý học. Đóng góp lớn nhất của ông đó là đưa yếu tố còn người vào kinh tế học, và trong quá trình đó, sử dụng kinh tế học để hiểu con người.

Kết quả nghiên cứu của ông đã mang lại những cải thiện rất thực tiễn trong tất cả mọi lĩnh vực, từ việc làm thế nào các chính phủ cung cấp những dịch vụ công cộng một cách hiệu quả tới tạo ra chương trình nghỉ hưu. Hiểu được điều đó sẽ giúp cả thế giới nhắm bắt được bản chất của việc đưa ra quyết định, và tại sao chúng ta lại làm như vậy.

Giáo sư Thaler tìm hiểu hành vi của con người, và ý nghĩa của việc hiểu được kinh tế học. Trước ông, các chuyên gia kinh tế chỉ đơn giản hóa con người như tác nhân có lý trí, đưa ra những lựa chọn đúng đắn cho quyền lợi của mình. Nói một cách khác, những chuyên gia kinh tế học đó cho rằng con người ở bất kỳ thời điểm nào cũng hành động vì lợi ích của mình.

Nhưng ông Thaler biết rằng con người rất “điên khùng”.

Xây dựng dựa trên nghiên cứu của 2 chuyên gia tâm lý học huyền thoại người Israel, Daniel Kahneman và Amos Tversky, ông đã chứng minh không chỉ các nhà kinh tế học khác đã nhầm, khi cho rằng con người không phải lúc nào cũng đưa ra quyết định đúng đắn và lý trí, mà còn cho thấy con người thường đoán trước được họ đã đưa ra quyết định tồi tệ như thế nào.

Ví dụ như, con người trân trọng những thứ họ đã có nhiều hơn thứ họ không sở hữu. Không có gì là tốt khi nghĩ như vậy, nhưng đó là cách mà trí óc của con người vận hành. Và điều đó ảnh hưởng khá lớn tới cách hoạt động của thị trường.

Việc nghiên cứu như vậy hiện được biết đến là kinh tế học hành vi, và là một lĩnh vực nghiên cứu vẫn đang mang lại nhiều phát hiện quan trọng. Một số phát hiện có thể khá rõ ràng, nhưng đó là lý do vì sao kết quả nghiên cứu của ông Thaler trở nên rất quan trọng. Đôi khi những câu trả lời mang tính cách mạng để hiểu thế giới ở ngay trước mắt chúng ta. Để con người đưa ra những kết quả đúng đắn không phải là điều đơn giản. Tuy nhiên, có thể thực hiện những bước cơ bản để điều khiển họ theo hướng đưa ra quyết định đúng và tạo ra những kết quả tích cực.

“Nếu bạn muốn người khác ăn thức ăn có lợi đối với sức khỏe, thì phải đưa những đồ ăn đó tới nhà ăn, để chúng ở những nơi dễ tìm và khiến chúng ngon miệng hơn”, ông Thaler trả lời phỏng vấn của công ty tư vấn McKinsey.

Điều này có vẻ như rất hiển nhiên, nhưng không phải với nhiều người. Mặc dù vậy, những khái niệm đơn giản nhất đã khuyến khích tạo ra một loạt các chính sách, gồm kế hoạch cung cấp kế hoạch nghỉ hưu tự động cho những người làm việc tại những công ty tư nhân của bang California.

Chiến thắng của Thaler không chỉ giúp đảm bảo vị trị của mình trong ngôi đền patheon của các nhà kinh tế học Mỹ, mà còn là làm tăng giá trị của kinh tế học hành vi, là một lĩnh vực nghiên cứu khá mới, đã phải chịu hàng loạt chỉ trích trước khi trở thành một chủ đề nóng. Cuộc tranh luận ông Thaler và những người đồng sự của ông từng phải đối mặt đó là liệu kinh tế học hành vi có thực sự quan trong hay không.

Khi được hỏi về việc sử dụng giải thưởng trị giá khoảng 1,11 triệu USD như thế nào, ông Thaler đã nói đùa rằng: “Tôi sẽ cố sử dụng nó một cách vô lý nhất có thể”.